بذل مدت در نکاح چیست؟

همیشه ازدواج یک امر مقدس بوده و از جمله نهادهایی که در مذهب تشیع به جهت ازدواج در نظر گرفته شده است، عقد موقت یا همان صیغه می باشد. بدین گونه که دو طرف عقد که خانم و آقا هستند، قادر هستند جهت یک مدت مشخص و معلوم با مقدار مهریه معین به عقد موقت هم درآمده و بعد از اتمام مدت از زوجیت همدیگر بیرون آیند. یکی دیگر از روش هایی که به جهت خروج از عقد موقت در قانون در نظر گرفته شده است، بذل مدت در عقد موقت است که می بایست بدانید این حق تنها منحصر به مردان می باشد.

طلاق، فسخ ازدواج، تدلیس در نکاح و فسخ از طریق آن همگی نیاز به طی کردن مراحل و تشریفات مخصوص خود و پیگیری این کارها به واسطه محاکم و دادگاه هستند و بدون پشت سر گذاشتن تشریفات امکان وقوع این امور نمی باشد، اما در عقد موقت کاملا بر عکس امور بیان شده در صورت تمایل به خاتمه دادن به رابطه زوجیت بدون لزوم به مراجعه به مرجع و یا نهادی تنها با بذل مدت ازدواج موقت این امر میسر و امکان پذیر خواهد بود. در این مقاله سایت تهران وکیل قصد دارد ابتدا به تعریف بذل مدت بپردازد سپس در خصوص روش های بذل مدت در عقد موقت توضیحاتی ارائه دهد. چنانچه در پیرامون بذل مدت در عقد موقت و ماهیت آن مدت سوالاتی دارید در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

بذل مدت چیست؟

به موجب ماده 1139 قانون مدنی: «طلاق مخصوص عقد دائم است و زن منقطعه به انقضای مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می شود.» از این رو به موجب این ماده یکی از موجبات فسخ عقد ازدواج را می توان بذل مدت در عقد موقت به حساب آورد. بذل مدت را صرفا می توان در ازدواج موقت عملی نمود. به این جهت که از جمله شرایط صحت ازدواج موقت تعیین زمان می باشد، ازدواج موقت تنها در همان مدت زمان صحیح خواهد بود. ولی در صورتی که مرد تمایل داشته باشد، خواهد توانست مدتی از عقد را که باقی مانده است به زوجه ببخشد که در اصطلاح حقوقی به آن بذل مدت گفته می شود. علاوه بر این، مرد حق دارد به زوجه وکالت دهد که مدت را به خود بذل نماید.

در قانون مدنی عقد به صورت دائم و موقت می تواند جاری گردد. هر یک از این دو نوع عقد روش های انحلال مختص خود را در پی دارند. از جمله راه های ، بذل یا بخشیدن مدت عقد موقت می باشد. بذل مدت تنها مختص عقد موقت بوده و در عقد دائم امکان پذیر نیست. به این خاطر که مدت در ازدواج موقت به سود مرد تلقی می گردد، او حق دارد از این منفعت چشم پوشی کرده و مدت باقی مانده را به زوجه ببخشد. این عمل حقوقی را بذل مدت در ازدواج می نامند. بر اساس تعریفی که از بذل مدت بیان شد، در ازدواج موقت بذل مدت فقط از جانب مرد امکان پذیر می باشد؛ با این حال مرد قادر است به جهت بذل مدت به زوجه وکالت بدهد تا به نمایندگی از وی مدت باقیمانده را به خود ببخشد و اقدام به بذل مدت صیغه موقت کند.

مثل آنکه مرد به زن وکالت دهد که در صورت بروز حادثه مشخصی همچون سوءمعاشرت مرد و یا ترک زندگی مشترک از طرف وی یا مسافرت بلند مدت، مابقی مدت را به خود بذل نماید و یا اینکه به زوجه وکالت دهد تا هرزمان بخواهد مابقی مدت را به خود بذل کند. مضاف بر این، در صورتی که مدت عقد موقت بلند بوده و شوهر به تکالیف زناشویی خود پایبند نباشد، زوجه می بایست به دادگاه مراجعه نموده و الزام مرد به بذل مدت را از دادگاه تقاضا کند که در این شرایط دادگاه حکم به بذل مدت صیغه موقت صادر خواهد نمود. شایان ذکر است که مهریه ازدواج موقت تحت هر شرایطی بر ذمه مرد بوده و به هیچ عنوان ساقط نمی گردد.

ماهیت بذل مدت

در رابطه با اینکه ماهیت بذل مدت در صیغه موقت چیست در ابتدا می بایست به رفتار حقوقی افراد به لحاظ قانون نگاهی بیاندازیم و به تعریف هر کدام طبق بیان با مثال بپردازیم و بعد از آن ماهیت حقوقی بذل مدت را عنوان کنیم. رفتار افراد در عالم حقوق را در دو گروه زیر می توان تقسیم بندی کرد:

1.  عقود و قراردادها: در قانون عقد عبارت است از همکاری دو جانبه اراده دو یا چند فرد در به وجود آوردن یک ماهیت حقوقی. همانگونه که از تعریف عقد مشخص است در عقد به اراده، پذیرش و رضایت هر کدام از طرفین قراداد نیاز است. مثل عقد بیع یا عقد اجاره.
2.  ایقاعات: بر عکس عقود، ایقاعات تنها با اراده یکی از دو طرف به وجود می آید. به طور مثال در عقد ازدواج، طلاق حقی بوده که قانون گذار و شرع مقدس تنها به جهن مردان پیش بینی کرده است و به منظور وقوع طلاق صرف اراده زوج و اعمال این اراده کافی می باشد.
   همانگونه که در تعریف بذل مدت بیان شد، بذل مدت اختیار و حقی بوده که تنها برای شوهر در ازدواج موقت تا هر هنگام که قصد کند می تواند با بذل مابقی مدت عقد موقت اقدام به پایان ازدواج موقت کند. از این رو ماهیت بذل مدت هم این می باشد که ایقاع بوده و تنها اراده دارنده حق بذل مدت که شوهر است به جهت اتفاق افتادن آن کافی می باشد.

آثار بذل مدت چیست؟

همانطور که خوانده شدن طلاق در نکاح دائم از آثار مختص خود برخوردار است، بذل مدت صیغه موقت هم از آثار مربوط به خود برخوردار است. در ازدواج موقت آثار بذل مدت به شرح زیر است: اتمام رابطه زوجیت: یکی از اصلی ترین  آثار بذل مدت خاتمه یافتن رابطه زوجیت بین زن و شوهر است. الزام زوجه به رعایت عده عقد موقت: یکی دیگر از آثار بذل مدت در عقد موقت رعایت عده می باشد که رعایت عده منوط به شرایط زوجه عبارتند از:

• دو طهر در زنانی که عادت ماهیانه دارند.
•  45 روز در زنانی که به سن یائسگی نرسیده اند ولی دارای عادت ماهانه منظمی نیستند.
•  تا موقع وضع حمل برای زنان باردار.
•  زنان یائسه و باکره عده ندارند.

ساقط شدن شرط انفاق: لازم است بدانید نفقه به تنهایی در عقد موقت راه ندارد جز اینکه زوجین آن را شرط نموده باشند که بعد از بذل مدت صیغه موقت شوهر دیگر وظیفه ای بر انفاق و پرداخت نفقه نخواهد داشت.

الزام مرد به بذل مدت

همانطور که بیان شد، به طور کلی  بخشیدن مدت در عقد موقت به اراده و درخواست مرد بوده و او قادر است هر موقع که تصمیم داشت مابقی مدت را به زن بذل کند. همچنین حق دار  به زوجه وکالت دهد تا به نمایندگی از جانب او این کار را عملی کند مانند . ولی این موضوع بعضا موجب سختی و مشقت برای زن می گردد. به این ترتیب که از یک سو مدت عقد موقت طولانی می باشد، از این رو پایان مدت عقد موقت میسر نبوده و از سوی دیگر زوج بقیه مدت را به زوجه نمی بخشد و در عین حال با عدم انجام تکالیف زناشویی در مقابل همسر خود اسباب عسر و حرج زوجه را مهیا می سازد. لذا می بایست شرایطی فراهم گردد تا زن قادر باشد به موجب آن مابقی مدت را بذل نموده و از زوجیت مرد رها گردد.

دادخواست الزام شوهر به بذل مدت

در این شرایط زوجه قادر است با رجوع به دادگاه خانواده دادخواست الزام به بذل مدت عقد موقت را به دادگاه تسلیم نماید. طی دادخواستی که زوجه به دادگاه تسلیم می کند، می بایست مشخصات خود و همسرش را درج و کپی شناسنامه خود و شوهرش را در صورت امکان، همراه با کپی برابر با اصل شده سند عادی عقد موقت به دادخواست پیوست نماید. زن این امکان را داشته که به خود استناد نموده که دادگاه در شرایطی که عسر و حرج زن محرز گردد، حکم به الزام شوهر به بذل مدت صادر کرده و در صورتی که عسر و حرج زن محرز نشود، حکم به بطلان این دعوا خواهد داد.

سخن آخر

از جمله راه های انحلال ازدواج موقت، بذل یا بخشیدن مدت عقد موقت می باشد. بذل مدت تنها مختص عقد موقت بوده و در عقد دائم امکان پذیر نیست اما در عقد دائم ممکن است در موارد خاصی صورت بگیرد. به این خاطر که مدت در ازدواج موقت به سود مرد تلقی می گردد، او حق دارد از این منفعت چشم پوشی کرده و مدت باقی مانده را به زوجه ببخشد. این عمل حقوقی را بذل مدت در ازدواج می نامند.