خلاصه کتاب نیروی هوایی در عملیات فتح المبین ( ناشر انتشارات راهبردی نهاجا )

کتاب «نیروی هوایی در عملیات فتح المبین» که توسط انتشارات راهبردی نهاجا منتشر شده، نقش حیاتی و اغلب کمتر دیده شده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران را در یکی از سرنوشت سازترین عملیات های دفاع مقدس به تفصیل شرح می دهد و برای درک عمیق تر از جزئیات این پیروزی بزرگ، اثری ارزشمند است.

در تاریخ پرفراز و نشیب دفاع مقدس، برخی نبردها نقطه عطفی تعیین کننده بوده اند که سرنوشت جنگ را دگرگون ساخته اند. عملیات فتح المبین، بی شک، یکی از این عملیات های بزرگ و غرورآفرین به شمار می رود که نامش با رشادت و فداکاری گره خورده است. اما در میان انبوه روایت ها و تحلیل ها از این حماسه ملی، گاهی نقش برخی از اجزای اصلی، کمتر به چشم می آید. کتاب «نیروی هوایی در عملیات فتح المبین» که با همت انتشارات راهبردی نهاجا به زیور طبع آراسته شده، دقیقاً با همین هدف نگاشته شده است: روشن ساختن پرده از فداکاری ها و برنامه ریزی های دقیق نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در این آوردگاه بزرگ. این اثر ۵۲ صفحه ای، دریچه ای نو به سوی درک عمیق تر از رویدادها، چالش ها و پیروزی های آن دوران می گشاید و برای محققان، دانشجویان و علاقه مندان به تاریخ جنگ، منبعی غنی و تحلیلی محسوب می شود.

مقاله حاضر، قصد دارد خلاصه ای جامع و تحلیلی از این کتاب ارزشمند را پیش روی مخاطبان قرار دهد. هدف ما این است که بدون نیاز به مطالعه کامل کتاب، شما را با محتوای اصلی، نکات کلیدی و نقش محوری نیروی هوایی در این عملیات مهم آشنا کنیم. با هم سفر خود را آغاز می کنیم تا ببینیم آبی پوشان و سبزپوشان نهاجا چگونه در کنار سایر نیروها، تاریخ ساز شدند و راه را برای پیروزی های بزرگ هموار ساختند. این خلاصه، نه تنها به معرفی سطحی کتاب بسنده نمی کند، بلکه همچون یک مرور کلی از فصول و نکات اصلی آن عمل کرده و به پرسش های احتمالی خوانندگان درباره محتوای کتاب پاسخ می دهد.

پیش زمینه ها و الزامات عملیات فتح المبین از منظر هوایی

سال های اولیه جنگ تحمیلی، با تلاش های بی وقفه برای توقف پیشروی دشمن و آزادسازی مناطق اشغالی همراه بود. در اوایل سال ۱۳۶۱، جبهه های نبرد نیازمند یک عملیات بزرگ و سرنوشت ساز بودند؛ عملیاتی که نه تنها وضعیت را تغییر دهد، بلکه روحیه ملی را نیز تقویت کند و به دشمن نشان دهد که اراده ملت ایران برای دفاع از خاک خود، شکست ناپذیر است. در این میان، نقش نیروی هوایی، بیش از پیش برجسته می شد. نیرویی که در عملیات های پیشین نیز حضور پررنگی داشت، اما فرماندهان به این نتیجه رسیده بودند که برای فتح المبین، باید از ظرفیت های آن به شکلی گسترده تر و استراتژیک تر بهره برد.

ضرورت و رویکرد جدید

وضعیت جبهه ها در آن زمان، ایجاب می کرد تا فرماندهان به فکر طراحی عملیاتی باشند که بتواند در مقیاسی وسیع، دشمن را غافلگیر کرده و به عقب براند. این عملیات، قرار بود ضربه ای کاری بر پیکر ارتش متجاوز باشد و مسیر جنگ را به نفع ایران تغییر دهد. در چنین شرایطی، نیاز به بهره برداری حداکثری از نیروی هوایی به شدت احساس می شد. این رویکرد، بخصوص با تفکر استراتژیک سرهنگ (سپهبد شهید) علی صیاد شیرازی، فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش، همخوانی داشت. او که به ظرفیت های بالای نیروی هوایی واقف بود، اصرار داشت که این بار، نیروی هوایی باید سه هفته پیش از آغاز عملیات زمینی، به طور کامل درگیر نبرد شود و زمینه ساز پیروزی های زمینی گردد. این تفاوت رویکرد، فتح المبین را از عملیات های قبلی متمایز می ساخت؛ دیگر قرار نبود نیروی هوایی تنها پشتیبانی کننده باشد، بلکه می بایست پیشگام نبرد و ضامن موفقیت عملیات های آتی باشد.

این رویکرد نوین، چالش های خاص خود را داشت. نیروی هوایی می بایست با برنامه ریزی دقیق و هماهنگی بی نظیر، وظایف سنگین و متنوعی را بر عهده بگیرد. از شناسایی و جمع آوری اطلاعات تا بمباران های سنگین و ترابری نیرو و تجهیزات، همه و همه نیازمند آمادگی کامل و روحیه ای پولادین بود. این تصمیم تاریخی، سنگ بنای حضور قدرتمند و مؤثر نهاجا در عملیات فتح المبین شد و راه را برای نمایش توانمندی های بی بدیل این نیرو هموار ساخت. به واقع، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در آستانه یکی از بزرگترین آزمون های تاریخ خود قرار گرفته بود و خلبانان و پرسنل فنی آن، خود را برای خلق حماسه ای دیگر آماده می کردند.

دستور رزمی شبح ۳ و برنامه ریزی جامع نهاجا

با قطعی شدن تصمیم برای اجرای عملیات فتح المبین و تأکید بر نقش محوری نیروی هوایی، نیاز به یک سند راهبردی جامع و دقیق احساس می شد. این سند، می بایست تمامی مأموریت ها، اهداف و هماهنگی های لازم را برای نیروی هوایی مشخص کند تا این نیرو بتواند با حداکثر توان، در پیشبرد اهداف عملیات مشارکت داشته باشد. در همین راستا، دستور رزمی تاریخی شبح ۳ در هفتم اسفند ماه سال ۱۳۶۰ نگاشته شد. این دستور، اگرچه در ظاهر تنها چند برگ کاغذ بود، اما در باطن، فرمان حرکت یک امپراتوری هوایی را صادر می کرد و مسیر آینده عملیات را به روشنی ترسیم می نمود.

جزئیات دستور شبح ۳ و مأموریت های کلیدی

دستور رزمی شبح ۳ با هدف آماده سازی کامل جبهه هوایی و پشتیبانی همه جانبه از نیروهای زمینی طراحی شده بود. این دستور، وظایف کلیدی و متعددی را به نیروی هوایی محول می کرد که هر یک از آن ها در موفقیت کلی عملیات فتح المبین نقشی بی بدیل ایفا می کردند:

• ترابری: یکی از اولین و حیاتی ترین مأموریت ها، لجستیک و جابجایی سریع نیرو و تجهیزات به مناطق عملیاتی بود. در وسعت یک عملیات بزرگ مانند فتح المبین، ترابری هوایی می توانست زمان و منابع ارزشمندی را صرفه جویی کند و امکان تمرکز نیروها در نقاط حساس را فراهم آورد. نیروی هوایی با هواپیماهای ترابری خود، حجم عظیمی از تجهیزات و نفرات را جابجا کرد که نقش حیاتی در آماده سازی نیروهای زمینی داشت.
• عکس برداری هوایی و شناسایی: این مأموریت، از اهمیت استراتژیکی بی نظیری برخوردار بود. فرماندهان زمینی، برای طراحی دقیق عملیات و آگاهی از موقعیت و استحکامات دشمن، به اطلاعات دقیق و به روز نیاز داشتند. هواپیماهای شناسایی، بخصوص فانتوم های RF-4، وظیفه جمع آوری این اطلاعات را بر عهده داشتند. پرواز بر فراز مناطق تحت اشغال دشمن، با ریسک بسیار بالا همراه بود، اما بدون این عکس های باکیفیت و جامع، سرهنگ صیاد شیرازی و افسران ارشد نیرو نمی توانستند دستور حرکت صدها گردان ارتش و سپاه را صادر کنند. به همین دلیل، تحت هر شرایطی باید عکس ها روی میز فرماندهان قرار می گرفت.
• پروازهای گشتی رزمی: تامین امنیت هوایی آسمان جبهه و مقابله با هرگونه تهدید هوایی دشمن، از دیگر وظایف سنگین نهاجا بود. پروازهای گشتی رزمی، نه تنها جنگنده های دشمن را از انجام عملیات های پشتیبانی و بمباران باز می داشت، بلکه برتری هوایی را برای نیروهای خودی تثبیت می کرد و پوشش لازم را برای انجام سایر مأموریت ها فراهم می آورد.
• بمباران سنگین: شاید مهمترین و اثرگذارترین بخش از درخواست اصلی فرماندهان زمینی، بمباران های سنگین و دقیق مواضع دشمن بود. هدف از این بمباران ها، تضعیف استحکامات دفاعی، عقبه ها، مراکز فرماندهی و تدارکاتی و قوای دشمن پیش از آغاز حمله زمینی بود. این کار نه تنها روحیه دشمن را در هم می شکست، بلکه تلفات قابل توجهی به آن ها وارد می کرد و راه را برای پیشروی آسان تر نیروهای زمینی باز می نمود.

اجرای چنین دستورالعملی، نیازمند شجاعت، تخصص و هماهنگی بی نظیر بود. خلبانان و پرسنل نهاجا با وجود کمبودها و محدودیت های ناشی از جنگ و تحریم، با عزمی راسخ و روحیه ای مثال زدنی، خود را آماده انجام این مأموریت های خطیر کردند. فعالیت آبی پوشان (خلبانان) و سبزپوشان (پرسنل فنی و پشتیبانی) نهاجا در آن روزها، در همه مناطق جنگی قابل مشاهده بود و هر لحظه با شور و اشتیاق برای دفاع از میهن آماده می شدند. این روحیه، نقطه آغاز خلق یکی از درخشان ترین صفحات تاریخ نیروی هوایی در دفاع مقدس شد.

اجرای عملیات و عملکرد نهاجا در میدان نبرد

عملیات فتح المبین نه تنها یک طرح روی کاغذ، بلکه یک حماسه میدانی بود که با اراده پولادین و فداکاری های بی شمار نیروهای ایرانی، از جمله نیروی هوایی، به واقعیت پیوست. اجرای این عملیات، مراحلی پیچیده و نفس گیر داشت که در هر گام، حضور نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران حیاتی و سرنوشت ساز بود.

مرحله آماده سازی و پیش از حمله

همانطور که دستور رزمی شبح ۳ پیش بینی کرده بود، نیروی هوایی سه هفته پیش از آغاز حمله زمینی، به طور کامل درگیر نبرد شد. این دوره، زمان جمع آوری مداوم اطلاعات و شناسایی دقیق خطوط دفاعی دشمن بود. فانتوم های شناسایی RF-4 بارها و بارها دل به خطر زدند و بر فراز مواضع دشمن به پرواز درآمدند. هر قطعه عکس، هر مشاهده، و هر گزارش، پازل اطلاعاتی فرماندهان را کامل تر می کرد. این اطلاعات، نه تنها برای شناسایی محل استقرار نیروها و استحکامات دشمن کاربرد داشت، بلکه مسیرهای پیشروی، موانع طبیعی و مصنوعی، و نقاط ضعف و قوت آن ها را نیز آشکار می ساخت. بدون این اطلاعات دقیق و به روز، برنامه ریزی برای حمله زمینی، عملاً ناممکن بود.

علاوه بر شناسایی، نیروی هوایی در این مرحله عملیات های ایذایی و تضعیف دشمن را نیز انجام می داد. بمباران های تاکتیکی، حمله به مواضع تدارکاتی و لجستیکی، و ایجاد اختلال در سیستم های ارتباطی دشمن، از جمله اقداماتی بود که به منظور کاهش توان رزمی و روحیه نیروهای عراقی صورت می گرفت. این اقدامات هوایی، در کنار عملیات های شناسایی، نقش بسزایی در آماده سازی صحنه نبرد برای یورش بزرگ زمینی ایفا کردند و جبهه را به نفع نیروهای خودی تغییر دادند.

مرحله اصلی عملیات: یورش هوایی

با آغاز رسمی عملیات فتح المبین، آسمان منطقه به صحنه نبرد تبدیل شد. نیروی هوایی با تمام توان وارد عمل شد تا پشتیبانی بی وقفه ای از نیروهای زمینی فراهم کند. بمباران های دقیق، نقش محوری در گشودن راه برای پیشروی نیروهای زمینی داشتند. هواپیماهای بمب افکن، مواضع کلیدی دشمن، خطوط دفاعی مستحکم، و تجمعات نیروهای عراقی را با دقت هدف قرار می دادند. این حملات هوایی، نه تنها تلفات سنگینی به دشمن وارد می کرد، بلکه با از بین بردن سنگرها و استحکامات، مقاومت آن ها را در هم می شکست و راه را برای پیشروی آسان تر رزمندگان اسلام باز می کرد.

پشتیبانی هوایی نزدیک (CAS) از نیروهای پیاده و زرهی، یکی از دشوارترین و در عین حال حیاتی ترین وظایف خلبانان بود. در دل آتش و دود نبرد، خلبانان شجاع نهاجا، با پرواز در ارتفاع پایین و هدف قرار دادن مواضع نزدیک دشمن، به طور مستقیم به کمک نیروهای زمینی می شتافتند. این پشتیبانی، اغلب به معنای تفاوت بین پیروزی و شکست در یک درگیری موضعی بود. خلبانان ماهر، با درک کامل از وضعیت میدان، به موقع و با دقت به درخواست های پشتیبانی پاسخ می دادند و با از بین بردن تهدیدات فوری، جان بسیاری از رزمندگان را نجات می دادند.

خلبانان نیروی هوایی در عملیات فتح المبین، با پروازهای متهورانه و بمباران های دقیق، نه تنها راه را برای پیشروی زمینی هموار ساختند، بلکه با پشتیبانی هوایی نزدیک، همواره در کنار رزمندگان پیاده و زرهی بودند و لحظه ای از دفاع از آن ها فروگذار نکردند. این فداکاری ها، نقطه عطفی در تاریخ هماهنگی بین نیروهای ارتش بود.

در کنار بمباران ها و پشتیبانی نزدیک، نبردهای هوایی (Dogfight) نیز در آسمان فتح المبین رخ می داد. جنگنده های ایرانی با جنگنده های دشمن درگیر می شدند تا برتری هوایی را حفظ کنند. این نبردها، گاهی اوقات لحظاتی نفس گیر را رقم می زدند و هنر و مهارت خلبانان ایرانی را به نمایش می گذاشتند. هدف، از بین بردن هواپیماهای دشمن و جلوگیری از هرگونه عملیات هوایی آن ها علیه نیروهای خودی بود. پرسنل فنی و پشتیبانی، همان سبزپوشان نهاجا، در این میان نقشی بی اندازه مهم داشتند. آن ها با تلاش شبانه روزی، هواپیماها را آماده پرواز نگه می داشتند، تعمیرات لازم را انجام می دادند و سوخت رسانی و تسلیح مجدد را در کوتاه ترین زمان ممکن فراهم می کردند. این تلاش ها، پشتوانه اصلی عملیات پروازی بود و بدون آن ها، هیچ هواپیمایی قادر به پرواز و انجام مأموریت نبود.

پس از عملیات: تثبیت و پشتیبانی

پس از به ثمر نشستن عملیات فتح المبین و آزادسازی مناطق وسیع، کار نیروی هوایی به پایان نرسید. در واقع، مرحله پس از عملیات، چالش های جدیدی را به همراه داشت. حفاظت از مناطق آزاد شده و مقابله با پاتک های احتمالی دشمن، از جمله این وظایف بود. هواپیماهای گشتی نهاجا، همچنان بر فراز منطقه پرواز می کردند تا هرگونه تحرکات دشمن را رصد کرده و در صورت نیاز، وارد عمل شوند. این حضور هوایی، به تثبیت مواضع تازه به دست آمده کمک شایانی می کرد و به نیروهای زمینی اجازه می داد تا به سازماندهی مجدد بپردازند.

علاوه بر این، مأموریت های ترابری و امدادرسانی نیز در این مرحله ادامه یافت. جابجایی مجروحان از خط مقدم به بیمارستان ها، انتقال تدارکات و تجهیزات لازم برای نگهداری مناطق آزاد شده، و حتی انتقال خبرنگاران و مسئولان برای بازدید از مناطق تازه آزاد شده، از جمله وظایف پرسنل پرواز بود. نیروی هوایی در این مقطع نیز، همچون بازویی قدرتمند، در خدمت آرمان های کشور و پشتیبان نیروهای درگیر بود و نشان داد که در هر مرحله از نبرد، حضوری مؤثر و حیاتی دارد.

دستاوردها، چالش ها و درس های آموخته از نگاه کتاب

کتاب «نیروی هوایی در عملیات فتح المبین» نه تنها به روایت عملکرد نهاجا می پردازد، بلکه با نگاهی تحلیلی، دستاوردها، چالش ها و درس های آموخته از این عملیات بزرگ را نیز به تصویر می کشد. این بخش از کتاب، ارزشی مضاعف دارد؛ زیرا به مخاطب امکان می دهد تا از زوایای مختلف، ابعاد پنهان این پیروزی را درک کند.

دستاوردها

نیروی هوایی در عملیات فتح المبین، به دستاوردهای چشمگیری دست یافت که مهمترین آن ها عبارتند از:

• میزان موفقیت نیروی هوایی در تحقق اهداف عملیات: نهاجا با اجرای دقیق و بی وقفه مأموریت های محوله، توانست تمامی اهداف پیش بینی شده در دستور رزمی شبح ۳ را محقق سازد. این موفقیت، شامل جمع آوری اطلاعات حیاتی، بمباران های سنگین و دقیق، و پشتیبانی هوایی نزدیک بود که همگی در تسهیل پیروزی نیروهای زمینی نقش بسزایی داشتند.
• همکاری بی سابقه و مؤثر با نیروهای زمینی: یکی از برجسته ترین دستاوردهای فتح المبین، هماهنگی و هم افزایی بی نظیر بین نیروی هوایی و نیروی زمینی بود. همکاری سرهنگ (سپهبد شهید) صیاد شیرازی با فرماندهان نیروی هوایی، نمونه ای بارز از این هماهنگی است که نشان می دهد چگونه دو نیروی مکمل می توانند با برنامه ریزی مشترک و درک متقابل از نیازهای یکدیگر، به پیروزی های بزرگ دست یابند. این مدل همکاری، الگویی برای عملیات های بعدی نیز شد.
• نمایش قدرت و توانمندی نیروی هوایی ایران: علی رغم تحریم ها و کمبود قطعات یدکی، نیروی هوایی ایران در فتح المبین توانمندی های خود را به اثبات رساند. خلبانان و پرسنل فنی نهاجا با تکیه بر خودباوری و خلاقیت، توانستند هواپیماها را در اوج آمادگی نگه دارند و با پروازهای مکرر و مؤثر، قدرت بازدارندگی و تهاجمی خود را به رخ دشمن و جهان بکشند. این عملیات، نام ایران را به عنوان کشوری با نیروی هوایی قدرتمند، در تاریخ جنگ های مدرن ثبت کرد.

چالش ها

در کنار این دستاوردها، نیروی هوایی با چالش های بزرگی نیز روبرو بود که عبور از آن ها، خود نشانه ای از اوج توانمندی و ایثار است:

• محدودیت های تسلیحاتی و تحریم ها: جنگ تحمیلی در شرایطی آغاز شد که ایران تحت شدیدترین تحریم ها قرار داشت. تهیه قطعات یدکی، مهمات و تجهیزات جدید برای نیروی هوایی، کاری بس دشوار بود. پرسنل فنی نهاجا با ابتکار عمل و تکیه بر دانش بومی، بسیاری از این مشکلات را با تعمیر و نگهداری خلاقانه و حتی ساخت برخی قطعات، برطرف کردند.
• مخاطرات پرواز بر فراز مناطق جنگی: هر پرواز بر فراز مناطق عملیاتی، به معنای رویارویی با پدافند هوایی قدرتمند دشمن و احتمال درگیری با جنگنده های متجاوز بود. بسیاری از خلبانان در این مسیر به شهادت رسیدند یا به اسارت درآمدند. اما این مخاطرات، هرگز مانع از انجام مأموریت های خطیر نشد.
• لزوم هماهنگی پیچیده در شرایط جنگی: هماهنگی بین یگان های مختلف نیروی هوایی و همچنین بین نیروی هوایی و زمینی، در شرایط پرفشار جنگی، نیازمند سیستم های ارتباطی قوی و تصمیم گیری سریع و دقیق بود. ایجاد این هماهنگی، خود یک چالش بزرگ مدیریتی و عملیاتی محسوب می شد که نهاجا با موفقیت از آن عبور کرد.

درس های آموخته

تجربه عملیات فتح المبین، درس های ارزشمندی را برای آینده نیروهای مسلح ایران به همراه داشت:

• اهمیت اطلاعات هوایی در طراحی عملیات: فتح المبین به وضوح نشان داد که اطلاعات هوایی دقیق و به روز، ستون فقرات هر طراحی عملیاتی موفق است. بدون عکس ها و گزارش های شناسایی RF-4، برنامه ریزی برای حمله زمینی عملاً ناممکن می شد.
• نقش غیرقابل جایگزین پشتیبانی هوایی: پشتیبانی هوایی نزدیک و بمباران های سنگین، در موفقیت نبردهای زمینی، نقشی حیاتی و غیرقابل جایگزین داشتند. این عملیات ثابت کرد که توان هوایی، یک عامل مضاعف کننده قدرت است که می تواند معادلات میدان نبرد را تغییر دهد.
• خودباوری و ابتکار عمل در شرایط بحرانی: با وجود تحریم ها و کمبودها، اتکا به توان داخلی، خلاقیت و خودباوری پرسنل نهاجا، عامل اصلی غلبه بر مشکلات و حفظ آمادگی عملیاتی بود. این روحیه، به یک فرهنگ تبدیل شد و نیروی هوایی را به سمت خودکفایی سوق داد.

کتاب «نیروی هوایی در عملیات فتح المبین» با ارائه این تحلیل جامع، نه تنها یک سند تاریخی، بلکه یک منبع آموزشی برای نسل های آینده نیز محسوب می شود که ارزش های ایستادگی، هوشمندی و فداکاری را به زیبایی به تصویر می کشد.

شخصیت های کلیدی و فرماندهان مطرح شده در کتاب

در هر حماسه و نبردی، انسان ها هستند که با تصمیمات و فداکاری های خود، تاریخ را می سازند. عملیات فتح المبین نیز از این قاعده مستثنی نیست و در آن، شخصیت های کلیدی و فرماندهان لایقی حضور داشتند که نقش آفرینی آن ها، سرنوشت ساز بود. کتاب «نیروی هوایی در عملیات فتح المبین» نیز به طور خاص به یکی از این ستارگان درخشان اشاره می کند که حضور و دیدگاه های استراتژیکش، تأثیری شگرف بر عملکرد نیروی هوایی داشت.

در میان تمامی اسامی که در تاریخ دفاع مقدس می درخشند، سرهنگ (سپهبد شهید) علی صیاد شیرازی جایگاهی ویژه دارد. کتاب به نقش محوری او در عملیات فتح المبین اشاره می کند. صیاد شیرازی، به عنوان فرمانده نیروی زمینی ارتش در آن دوران، دارای دیدگاهی عمیق و استراتژیک نسبت به اهمیت نیروی هوایی بود. او به خوبی می دانست که برای دستیابی به پیروزی در یک عملیات بزرگ و پیچیده مانند فتح المبین، نمی توان تنها به توانایی های زمینی بسنده کرد.

اصرار و پافشاری او بر استفاده گسترده تر و پیش دستانه از نیروی هوایی، سه هفته قبل از آغاز حمله زمینی، نشان از قدرت تحلیل و بینش نظامی وی داشت. او به پتانسیل بمباران های سنگین، مأموریت های شناسایی هوایی و پشتیبانی نزدیک هوایی واقف بود و معتقد بود که این اقدامات، می توانند زمینه ساز موفقیت نیروهای زمینی باشند. تصمیم او برای صدور دستور رزمی شبح ۳ و اعتمادش به توانمندی های خلبانان و پرسنل نهاجا، نقطه عطفی در تاریخ همکاری های بین نیروها بود.

در بخش هایی از کتاب اشاره می شود که چگونه سرهنگ صیاد شیرازی و افسران ارشد نیرو، بدون عکس های باکیفیت و دقیق از خطوط دشمن، نمی توانستند دستور حرکت صدها گردان ارتش و سپاه را صادر کنند و طبیعتاً تحت هر شرایطی باید این عکس ها روی میز فرماندهان قرار می گرفت. این نکته به خوبی اهمیت اطلاعات هوایی و نقشی که نهاجا در فراهم آوردن آن ایفا می کرد را برجسته می سازد. در واقع، صیاد شیرازی با درک صحیح از واقعیات میدان نبرد و بهره گیری از تمامی ظرفیت های موجود، توانست یک هم افزایی بی نظیر بین نیروهای زمینی و هوایی ایجاد کند که نتیجه آن، پیروزی شکوهمند فتح المبین بود.

گرچه کتاب به صورت تفصیلی به معرفی تک تک فرماندهان و خلبانان اشاره نمی کند، اما کلیت روایت، به وضوح حکایت از فداکاری و ایثار جمعی است. پشت هر پرواز، پشت هر تعمیر و نگهداری، و پشت هر تصمیم استراتژیک، ده ها و صدها نفر از پرسنل نهاجا ایستاده بودند که با از خودگذشتگی و تخصص خود، این حماسه را رقم زدند. آن ها سربازان گمنامی بودند که در سکوت، اما با عزم و اراده، وظیفه خود را به بهترین نحو ممکن به انجام رساندند و نام نیروی هوایی را برای همیشه در صفحه زرین افتخارات ملی ایران جاودانه ساختند.

نتیجه گیری و سخن پایانی

عملیات فتح المبین، نامی آشنا و پر افتخار در تاریخ دفاع مقدس ملت ایران است. این عملیات، نمادی از ایستادگی، مقاومت و پیروزی در برابر تجاوز بیگانه بود و دستاوردهای آن، به عنوان نقطه ای عطف در تغییر موازنه جنگ به شمار می رود. در میان روایت های مختلف از این حماسه، کتاب «نیروی هوایی در عملیات فتح المبین» که به همت انتشارات راهبردی نهاجا منتشر شده است، با نگاهی دقیق و تحلیلی، پرده از نقش حیاتی و بی بدیل نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در این پیروزی بزرگ برمی دارد. این اثر، نه تنها یک سند تاریخی است، بلکه به عنوان یک پژوهش ارزشمند، زوایای کمتر دیده شده از فداکاری ها و برنامه ریزی های آبی پوشان و سبزپوشان نهاجا را آشکار می سازد.

همانطور که در این خلاصه جامع نیز به آن اشاره شد، نیروی هوایی در عملیات فتح المبین، فراتر از یک نیروی پشتیبانی عمل کرد. این نیرو با اجرای دستور رزمی شبح ۳، که سه هفته پیش از آغاز حمله زمینی صادر شده بود، با تمام توان وارد عرصه نبرد شد. از مأموریت های شناسایی هوایی پیچیده توسط فانتوم های RF-4 گرفته تا بمباران های سنگین و دقیق مواضع دشمن، و پشتیبانی هوایی نزدیک از نیروهای زمینی، هر گامی که نهاجا برداشت، در هموار ساختن مسیر پیروزی مؤثر بود. این حضور گسترده و استراتژیک، نه تنها روحیه رزمندگان را تقویت کرد، بلکه با وارد آوردن ضربات مهلک به دشمن، راه را برای پیشروی و آزادسازی مناطق وسیع اشغالی باز کرد.

همکاری و هماهنگی بی نظیر بین سرهنگ (سپهبد شهید) علی صیاد شیرازی، فرمانده نیروی زمینی، و فرماندهان نیروی هوایی، نمونه ای درخشان از هم افزایی نیروها در شرایط بحرانی جنگی بود. این هم افزایی، نشان داد که چگونه با تکیه بر دانش، تخصص و خودباوری، می توان بر چالش های عظیم غلبه کرد و به دستاوردهای بزرگ ملی دست یافت. کتاب «نیروی هوایی در عملیات فتح المبین» با تشریح این جزئیات، در واقع به پاسداشت ایثار و تخصص هزاران نفر از پرسنل نیروی هوایی می پردازد که در سکوت و گمنامی، اما با ایمان و عشق به میهن، در خلق این پیروزی سهیم بودند.

عملیات فتح المبین، شاهکار هماهنگی نیروهای مسلح ایران بود که در آن، نیروی هوایی نقشی بی بدیل و تعیین کننده ایفا کرد. این عملیات نشان داد که چگونه با ایمان، تخصص و از خودگذشتگی، می توان در برابر دشمن مجهز و پرتوان ایستادگی کرد و تاریخ ساز شد.

این کتاب ۵۲ صفحه ای، نه تنها مرجعی معتبر برای شناخت یکی از مهمترین فصول دفاع مقدس است، بلکه الهام بخش نسل های جدید نیز خواهد بود تا با خودباوری و تکیه بر توان داخلی، در مسیر پیشرفت و اعتلای کشور گام بردارند. برای علاقه مندان به جزئیات بیشتر و درک عمیق تر از تمامی ابعاد نقش نیروی هوایی در این حماسه، مطالعه نسخه اصلی کتاب «نیروی هوایی در عملیات فتح المبین» که توسط انتشارات راهبردی نهاجا منتشر شده است، قویاً توصیه می شود. این اثر، گنجینه ای ارزشمند از تاریخ رشادت ها و افتخارات ملت ایران است که هر صفحه آن، داستانی از ایثار و مقاومت را روایت می کند.