سهم شوهر از مهریه زن فوت شده

پس از فوت زن، مهریه او ساقط نمی شود و به عنوان یک حق مالی، جزو ترکه متوفی محسوب شده و به ورثه قانونی او تعلق می گیرد. شوهر نیز به عنوان یکی از وراث، بسته به وجود یا عدم وجود فرزند، سهمی از این مهریه خواهد داشت و این سهم از بدهی مهریه او کسر می شود.

فوت یکی از زوجین، علاوه بر بار عاطفی و غم انگیز خود، مسائل حقوقی و مالی متعددی را نیز به دنبال دارد که می تواند برای بازماندگان پیچیده و چالش برانگیز باشد. مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن، یکی از این موارد است که پس از فوت او سرنوشتی خاص پیدا می کند. بسیاری از افراد تصور می کنند که با فوت زن، مهریه او نیز از بین می رود، اما واقعیت حقوقی چیز دیگری است. این حق مالی، مانند سایر دارایی های متوفی، به ورثه او منتقل می شود و آنان حق مطالبه آن را از شوهر دارند.

این وضعیت، سوالات و ابهامات فراوانی را برای شوهران داغدار، خانواده زن متوفی، و حتی وکلای دادگستری و دانشجویان حقوق ایجاد می کند. این مقاله با هدف روشن کردن تمامی ابعاد این موضوع حساس، به بررسی دقیق جوانب حقوقی مهریه زن فوت شده، سهم شوهر و سایر وراث از آن، نحوه محاسبه و مراحل قانونی مطالبه آن می پردازد. سعی بر آن است که با تکیه بر مواد قانونی، آرا وحدت رویه دیوان عالی کشور و مثال های کاربردی، راهنمایی جامع و قابل فهم برای تمامی مخاطبان ارائه شود.

مهریه زن فوت شده چیست و آیا قابل مطالبه است؟

مهریه، که ریشه در سنت های دیرین و قوانین اسلامی دارد، یکی از مهم ترین حقوق مالی است که به موجب عقد نکاح به زن تعلق می گیرد. این حق با فوت زن از بین نمی رود و ورثه قانونی او می توانند آن را مطالبه کنند.

۱.۱. تعریف مهریه و ماهیت حقوقی آن

مهریه مالی است که در زمان عقد نکاح، بر ذمه مرد قرار می گیرد و با وقوع عقد نکاح، زن بلافاصله مالک آن می شود. ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد: «به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» این بدان معناست که مهریه، چه عندالمطالبه باشد و چه عندالاستطاعه، یک دین است که مرد به زن مدیون است. ماهیت حقوقی مهریه به گونه ای است که حتی در صورت عدم تمکین زن، سوء معاشرت، یا حتی فوت او، این دین از بین نمی رود و همچنان بر عهده مرد باقی می ماند.

۱.۲. عدم سقوط مهریه با فوت زن

یکی از تصورات رایج اما نادرست این است که مهریه با فوت زن ساقط می شود. اما از دیدگاه قانونی، مهریه پس از فوت زن، جزو ترکه (ماترک) وی محسوب می شود. ترکه به معنای تمامی اموال و حقوق مالی است که پس از فوت شخص باقی می ماند و به ورثه او منتقل می شود. بنابراین، مهریه نیز به عنوان یک دارایی، پس از فوت زن به ورثه قانونی او انتقال می یابد و آنان حق دارند آن را از شوهر مطالبه کنند. حتی در شرایط تلخ و ناگوار مانند قتل زوجه توسط زوج، مهریه او ساقط نمی شود، با این تفاوت که قاتل (شوهر) از ارث بردن مهریه محروم خواهد شد.

۱.۳. ورثه قانونی که حق مطالبه مهریه زن متوفی را دارند

مطابق قوانین ارث در ایران، ورثه به طبقات و درجات مختلفی تقسیم می شوند. در درجه اول، پدر، مادر، و فرزندان متوفی قرار دارند. در صورت فقدان ورثه طبقه اول، نوبت به طبقه دوم (پدر بزرگ و مادر بزرگ، خواهر و برادر) و سپس طبقه سوم (عمه، عمو، خاله، دایی) می رسد. مهریه زن فوت شده نیز به همین ترتیب بین ورثه قانونی وی تقسیم می شود. بنابراین، شوهر، پدر و مادر، و فرزندان زن متوفی، اولین کسانی هستند که می توانند مطالبه مهریه را از ترکه زن یا از خود شوهر آغاز کنند.

۱.۴. تفاوت مهریه در عقد دائم و عقد موقت پس از فوت زن

نکته ای که در اینجا اهمیت فراوان دارد، نوع عقد نکاح است. قوانین ارث، و از جمله ارث بردن از مهریه، تنها در عقد دائم جاری هستند. بر اساس ماده ۹۴۰ قانون مدنی: «زوجین که زوجیت آنها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می برند.» بنابراین، اگر زن و مردی با عقد موقت (صیغه) ازدواج کرده باشند و زن فوت کند، شوهر از مهریه او ارث نمی برد. اما این به معنای عدم تعلق مهریه به ورثه نیست؛ بلکه ورثه زن (غیر از شوهر) همچنان می توانند مهریه او را مطالبه کنند.

همچنین، در صورتی که فوت زن قبل از نزدیکی (دخول) رخ داده باشد، میزان مهریه نیز تحت تاثیر قرار می گیرد. در چنین حالتی، تنها نصف مهریه تعیین شده در عقدنامه به زن تعلق می گیرد و مابقی ساقط می شود. در نتیجه، ورثه نیز تنها حق مطالبه همان نصف مهریه را خواهند داشت و سهم شوهر (اگر عقد دائم باشد) نیز از همین نصف محاسبه خواهد شد.

۱.۵. مواردی که مهریه زن متوفی قابل مطالبه نیست

در برخی شرایط، مهریه زن متوفی قابل مطالبه توسط ورثه نخواهد بود:

• بذل (بخشش) مهریه توسط زن: اگر زن در زمان حیات خود، تمام یا قسمتی از مهریه را به صورت رسمی و با مدارک معتبر به شوهر بخشیده باشد، آن قسمت از مهریه دیگر قابل مطالبه نیست.
• دریافت کامل مهریه: اگر زن در طول زندگی مشترک، تمام مهریه خود را از شوهر دریافت کرده باشد، بدیهی است که پس از فوت او نیز مهریه ای برای مطالبه باقی نمی ماند.

سهم شوهر از مهریه زن فوت شده: جزئیات و مواد قانونی

شوهر، به عنوان یکی از وراث طبقه اول، سهمی از مهریه همسر فوت شده خود دارد. این سهم الارث اما با یک پیچیدگی حقوقی مهم به نام «مالکیت مافی الذمه» گره خورده است.

۲.۱. مبنای ارث بردن شوهر از مهریه

ارث بردن شوهر از همسر فوت شده، مستند به ماده ۹۴۰ قانون مدنی است که همانطور که پیشتر اشاره شد، شرط آن زوجیت دائم و عدم ممنوعیت از ارث است. بنابراین، اگر عقد نکاح از نوع دائم بوده و مانعی برای ارث بردن وجود نداشته باشد (مانند قتل همسر توسط شوهر)، شوهر از تمامی دارایی های همسرش، از جمله مهریه او، ارث می برد. این حق ارث، جدای از تعهد شوهر به پرداخت مهریه است.

۲.۲. مفهوم مالکیت مافی الذمه

در اینجا یک وضعیت حقوقی خاص مطرح می شود که به آن «مالکیت مافی الذمه» می گویند. این مفهوم در ماده ۳۰۰ قانون مدنی تشریح شده است:

«اگر مدیون مالک مافی الذمه خود گردد ذمه او بری می شود. مثل اینکه اگر کسی به مورث خود مدیون باشد، پس از فوت مورث دین او نسبت به سهم الارث ساقط می شود.»

به زبان ساده، شوهر هم مدیون مهریه است و هم پس از فوت همسرش، به عنوان وارث، طلبکار بخشی از همین مهریه می شود. در چنین حالتی، دو عنوان طلبکار و بدهکار در یک شخص جمع می شوند و به همین دلیل، دین مهریه به اندازه سهم الارث شوهر ساقط می شود. به عبارت دیگر، سهم الارث شوهر از مهریه، از مبلغ کلی مهریه ای که باید پرداخت کند، کسر می گردد.

۲.۳. سهم شوهر از مهریه در صورت وجود فرزند از زن متوفی

چنانچه زن متوفی دارای فرزند (از همین شوهر یا از شوهر قبلی) باشد، سهم الارث شوهر از مهریه، «یک چهارم» کل مهریه است. این یک چهارم از مبلغ کل مهریه کسر می شود و شوهر آن را به خود نمی پردازد، بلکه به اندازه همین سهم، از دین خود بری می شود. مابقی مهریه بین سایر وراث تقسیم می گردد.

مثال: اگر مهریه زن ۲۰۰ سکه بهار آزادی باشد و او دارای یک فرزند باشد، شوهر ۵۰ سکه (یک چهارم) از مهریه را به خود ارث می برد. بنابراین، او دیگر مجبور به پرداخت این ۵۰ سکه نیست و باقی مانده مهریه، یعنی ۱۵۰ سکه، باید به سایر وراث (فرزند، پدر و مادر) پرداخت شود.

۲.۴. سهم شوهر از مهریه در صورت عدم وجود فرزند از زن متوفی

اگر زن متوفی هیچ فرزندی نداشته باشد (چه از شوهر فعلی و چه از ازدواج های قبلی)، سهم الارث شوهر از مهریه به «یک دوم» (نصف) افزایش می یابد. در این حالت نیز همانند قبل، این سهم از بدهی شوهر بابت مهریه کسر می گردد و نصف دیگر مهریه بین سایر وراث (مانند پدر و مادر) تقسیم خواهد شد.

مثال: اگر مهریه زن ۲۰۰ سکه باشد و او فرزندی نداشته باشد، شوهر ۱۰۰ سکه (نصف) از مهریه را به خود ارث می برد و دیگر بدهکار این مقدار نیست. ۱۰۰ سکه باقی مانده نیز بین دیگر وراث (مانند پدر و مادر) تقسیم می شود.

۲.۵. حالتی که شوهر تنها وارث زن فوت شده باشد

در شرایطی که زن متوفی هیچ وارث دیگری به جز شوهر نداشته باشد (نه فرزند، نه پدر، نه مادر، نه خواهر و برادر، و نه سایر خویشاوندان طبقات بعدی)، تمامی مهریه به شوهر می رسد. در این صورت، با توجه به قاعده مالکیت مافی الذمه، دین مهریه به طور کامل ساقط می شود و شوهر هیچ تعهدی برای پرداخت مهریه نخواهد داشت.

۲.۶. سناریوی فوت زن قبل از نزدیکی (دخول)

همانطور که پیشتر اشاره شد، اگر زن قبل از نزدیکی با شوهر فوت کند، تنها نصف مهریه تعیین شده در عقدنامه به او تعلق می گیرد. در این سناریو، سهم شوهر از همین نصف مهریه محاسبه می شود. به عنوان مثال، اگر مهریه ۲۰۰ سکه باشد و زن قبل از نزدیکی فوت کند، کل مهریه قابل مطالبه به ۱۰۰ سکه کاهش می یابد. سپس، اگر زن فرزند داشته باشد، شوهر یک چهارم از این ۱۰۰ سکه (۲۵ سکه) و اگر فرزند نداشته باشد، یک دوم از این ۱۰۰ سکه (۵۰ سکه) را به خود ارث می برد و از پرداخت آن بری می شود.

سهم سایر وراث از مهریه زن فوت شده

پس از کسر سهم الارث شوهر، مابقی مهریه به عنوان جزئی از ترکه زن متوفی، بین سایر وراث قانونی او تقسیم می شود. این تقسیم بر اساس طبقات و درجات ارث صورت می گیرد.

۳.۱. سهم فرزندان از مهریه مادر فوت شده

فرزندان، به عنوان وراث طبقه اول و درجه اول، پس از شوهر، از مهم ترین ذینفعان مهریه مادر فوت شده محسوب می شوند. سهم فرزندان پس از کسر سهم الارث شوهر از مابقی مهریه، محاسبه و تقسیم می گردد. در این تقسیم، نسبت سهم پسر دو برابر دختر است؛ یعنی اگر مهریه باقی مانده بین فرزندان تقسیم شود، هر پسر دو برابر هر دختر ارث می برد. اگر فرزندان صغیر باشند، تعیین قیم برای مدیریت سهم الارث آن ها ضروری است تا حقوقشان حفظ شود.

۳.۲. سهم پدر و مادر از مهریه زن فوت شده

پدر و مادر زن متوفی نیز، از وراث طبقه اول محسوب می شوند و سهم آنان از مهریه بستگی به وجود یا عدم وجود فرزندان و شوهر دارد:

• در صورت وجود فرزندان (و شوهر): در این حالت، پس از کسر سهم شوهر (یک چهارم)، هر یک از پدر و مادر، «یک ششم» از کل مهریه (قبل از کسر سهم شوهر) را به ارث می برند. مابقی نیز بین فرزندان تقسیم می شود.
• در صورت عدم وجود فرزندان (و وجود شوهر): در این شرایط، شوهر «یک دوم» (نصف) مهریه را ارث می برد. از مابقی مهریه (نصف دیگر)، مادر «یک سوم» و پدر «دو سوم» را ارث می برند.
• در صورت عدم وجود فرزند و شوهر: اگر زن متوفی نه فرزند داشته باشد و نه شوهر، اما پدر و مادر او در قید حیات باشند، از کل مهریه، مادر «یک سوم» و پدر «دو سوم» را ارث می برند.

جدول جامع سهم پدر و مادر از مهریه در حالات مختلف:

۳.۳. سهم خواهر و برادر از مهریه زن فوت شده

خواهر و برادر متوفی (اخوه)، در طبقه دوم وراث قرار می گیرند. این بدان معناست که آن ها تنها در صورتی از مهریه زن متوفی ارث می برند که هیچ وارثی در طبقه اول (یعنی شوهر، فرزندان، پدر و مادر) در قید حیات نباشد. در این صورت، سهم الارث خواهر و برادر نیز بسته به اینکه از یک مادر باشند (اخوه امی) یا از یک پدر و مادر (اخوه ابوینی)، متفاوت خواهد بود. به طور کلی، اگر خواهر و برادر مادری تنها یک نفر باشند، یک ششم ارث می برند و اگر متعدد باشند، یک سوم ارث را به صورت مساوی تقسیم می کنند. مابقی ارث نیز به خواهر و برادر ابوینی می رسد که در آن سهم پسر دو برابر دختر است.

نحوه محاسبه مهریه زن فوت شده (به نرخ روز یا مبلغ عقدنامه؟)

یکی از مهم ترین و پرتکرارترین سوالات در مورد مهریه زن فوت شده، نحوه محاسبه آن است: آیا باید به همان مبلغ مندرج در عقدنامه پرداخت شود یا به نرخ روز؟

۴.۱. مهریه وجه رایج

اگر مهریه وجه رایج (پول نقد) باشد، پاسخ به این سوال بسیار روشن است و تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی تکلیف آن را مشخص کرده است: «چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر این که زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.»

این بدان معناست که مهریه وجه رایج، باید به نرخ روز پرداخت شود تا ارزش واقعی آن حفظ گردد. برای محاسبه مهریه به نرخ روز، فرمول زیر مورد استفاده قرار می گیرد:

مبلغ مهریه اولیه × (شاخص سال فوت / شاخص سال عقد) = مهریه به نرخ روز

شاخص های قیمت سالانه توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می شوند و مبنای این محاسبات هستند. این قانون برای مقابله با تورم و حفظ قدرت خرید مهریه وضع شده است.

رای وحدت رویه شماره 647 مورخ ۱۳۷۸/۱۰/۲۸ هیئت عمومی دیوان عالی کشور به صراحت تاکید می کند که مطالبه مهریه به نرخ روز، حتی توسط ورثه، جایز است. هدف قانونگذار حفظ ارزش ریالی مهریه بوده و این حکم اختصاص به شخص زوجه ندارد، بلکه ورثه نیز به عنوان قائم مقام قانونی وی می توانند این حق را مطالبه کنند.

این رای وحدت رویه، هرگونه ابهامی را در خصوص قابلیت مطالبه مهریه به نرخ روز توسط وراث برطرف می سازد و تضمین می کند که حقوق مالی زن حتی پس از فوت نیز، با ارزش واقعی خود حفظ و به ورثه منتقل شود. این امر به ویژه برای افرادی که مهریه شان سال ها پیش و با مبالغ اسمی کمتر تعیین شده بود، از اهمیت بالایی برخوردار است.

۴.۲. مهریه غیر وجه رایج (مثلاً سکه، طلا، ملک)

اگر مهریه به صورت غیر وجه رایج، مانند تعداد مشخصی سکه بهار آزادی، مقداری طلا، یا یک قطعه ملک معین شده باشد، موضوع محاسبه به نرخ روز مطرح نیست. در این موارد، مهریه به همان میزان یا عین مال تعیین شده (مثلاً تعداد سکه های مشخص شده) قابل مطالبه است. ورثه حق دارند عین مال یا معادل قیمت روز آن را مطالبه کنند، بدون اینکه نیاز به محاسبه با شاخص تورم باشد.

مراحل قانونی مطالبه مهریه زن فوت شده

مطالبه مهریه زن فوت شده، مانند هر دعوای حقوقی دیگر، مستلزم طی مراحل قانونی مشخصی است که آگاهی از آن ها برای ورثه ضروری است.

۵.۱. اولین گام: تشکیل پرونده حصر وراثت

اولین و شاید مهم ترین گام برای مطالبه مهریه زن فوت شده، دریافت گواهی حصر وراثت است. این گواهی یک سند رسمی است که توسط شورای حل اختلاف صادر می شود و نام و مشخصات تمامی ورثه قانونی متوفی، و همچنین سهم الارث هر یک را به دقت تعیین می کند. بدون این گواهی، ورثه نمی توانند به صورت قانونی اقدام به مطالبه هیچ یک از دارایی های متوفی، از جمله مهریه او، کنند. این مرحله تضمین کننده شناسایی صحیح ذینفعان و جلوگیری از تضییع حقوق سایر ورثه است.

۵.۲. مدارک مورد نیاز برای مطالبه مهریه

برای تنظیم دادخواست مطالبه مهریه، ورثه نیاز به مدارک زیر دارند:

• گواهی حصر وراثت (اصلی یا رونوشت مصدق)
• عقدنامه رسمی ازدواج متوفی
• گواهی فوت زن متوفی
• مدارک شناسایی (شناسنامه و کارت ملی) ورثه متقاضی

۵.۳. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از آماده سازی مدارک، ورثه یا وکیل قانونی آن ها باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را علیه شوهر تنظیم و ثبت کنند. در این دادخواست، مشخصات طرفین، مبلغ مهریه (به نرخ روز در صورت وجه رایج بودن)، و مستندات قانونی باید به دقت ذکر شوند.

۵.۴. پیگیری از طریق دادگاه خانواده

دادخواست ثبت شده به دادگاه خانواده صالح ارجاع داده می شود. پس از تشکیل پرونده، جلسات دادرسی برگزار شده و طرفین (ورثه و شوهر) می توانند دلایل و مستندات خود را ارائه دهند. دادگاه پس از بررسی شواهد و استماع اظهارات، حکم مقتضی را صادر می کند. در این مرحله، شوهر می تواند دفاعیات خود را ارائه دهد، از جمله درخواست اعسار از پرداخت مهریه که در ادامه به آن پرداخته می شود.

۵.۵. اجرای حکم و توقیف اموال

در صورتی که دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر کند و شوهر از پرداخت آن امتناع ورزد، ورثه می توانند از طریق واحد اجرای احکام دادگاه، نسبت به توقیف اموال شوهر اقدام کنند. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، حقوق و مزایا، املاک، خودرو، یا سایر دارایی های قابل توقیف باشد تا مهریه از طریق آن ها وصول شود.

شرایط خاص و نکات تکمیلی در مورد مهریه زن فوت شده

در کنار قواعد کلی، برخی شرایط خاص و نکات حقوقی تکمیلی نیز وجود دارند که در مواجهه با پرونده های مهریه زن فوت شده، حائز اهمیت هستند و لازم است مورد توجه قرار گیرند.

۶.۱. مهریه زن فوت شده بعد از فوت شوهر

گاهی ممکن است که زن بعد از فوت شوهرش، فوت کند. در این حالت، مهریه زن، که پیش از فوت شوهر بر ذمه او بوده است، به «دین» بر ذمه ترکه شوهر تبدیل می شود. این بدان معناست که پرداخت مهریه زن، بر تقسیم ارث شوهر اولویت دارد. مواد ۲۲۶ و ۲۲۸ قانون امور حسبی در این خصوص مقرر می دارند که ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به بستانکاران بدهند و اگر ترکه برای ادای تمام دیون کافی نباشد، ترکه مابین تمام بستانکاران به نسبت طلب آن ها تقسیم می شود. بنابراین، ابتدا باید مهریه زن از اموال به جا مانده از شوهر پرداخت شود و سپس مابقی ترکه بین وراث شوهر (از جمله فرزندان خود زن) تقسیم گردد. اگر شوهر ترکه (ماترک) کافی برای پرداخت مهریه نداشته باشد، ورثه او نیز ملزم به پرداخت از اموال شخصی خود نیستند، مگر اینکه خودشان داوطلبانه این کار را انجام دهند.

۶.۲. درخواست اعسار از پرداخت مهریه زن فوت شده

اگر شوهر زن متوفی، توان مالی برای پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند مانند سایر پرونده های مهریه، درخواست اعسار از دادگاه را مطرح کند. اعسار به معنای ناتوانی مالی از پرداخت بدهی است. در صورت اثبات اعسار، دادگاه مهریه را به صورت تقسیطی و بر اساس توان مالی شوهر، تعیین و حکم به پرداخت اقساطی آن می دهد. این تقسیط شامل پیش قسط و اقساط ماهانه است و برای ورثه زن متوفی نیز لازم الاجرا خواهد بود. اثبات عدم تمکن مالی بر عهده زوج است و باید مدارک و مستندات لازم را به دادگاه ارائه دهد.

۶.۳. تاثیر خودکشی زن بر مطالبه مهریه

گاهی در شرایطی اندوه بار، زن اقدام به خودکشی می کند. سوالی که پیش می آید این است که آیا خودکشی زن مانع مطالبه مهریه توسط ورثه می شود؟ پاسخ قانونی به این سوال «خیر» است. خودکشی یک عمل ارادی است که به تعهدات مالی زوجین خللی وارد نمی کند. مهریه یک حق مالی است که به مجرد عقد به زن تعلق می گیرد و فوت او، حتی اگر خودخواسته باشد، این حق را ساقط نمی کند. بنابراین، ورثه زن متوفی همچنان می توانند مهریه او را از شوهر مطالبه کنند، با رعایت تمامی شرایط و تقسیمات قانونی.

۶.۴. آیا ورثه می توانند ملک یا اموال شخصی متوفی را به جای مهریه مطالبه کنند؟

این سوال کمی گمراه کننده است. مهریه یک دین بر ذمه شوهر است، در حالی که ملک یا اموال شخصی متوفی، جزو ترکه خود زن محسوب می شود. ورثه حق دارند مهریه را از شوهر مطالبه کنند، و همچنین حق دارند سهم الارث خود را از اموال شخصی زن متوفی نیز دریافت کنند. این دو موضوع از هم جدا هستند.

ورثه نمی توانند به جای مهریه ای که شوهر مدیون است، اموال شخصی خود متوفی را طلب کنند و بگویند این به جای مهریه. بلکه شوهر ابتدا باید مهریه را به ورثه بپردازد (که سهم خودش از آن کسر می شود)، و سپس تمامی اموال باقی مانده از زن (که همان ترکه اوست) بین تمامی ورثه (از جمله شوهر) بر اساس سهم الارث قانونی تقسیم می شود. در واقع، مهریه و ارث دو فرآیند مالی مجزا هستند که با فوت زن همزمان مطرح می شوند و هر کدام مسیر قانونی خود را طی می کنند.

نتیجه گیری

بررسی پیچیدگی های حقوقی مربوط به سهم شوهر از مهریه زن فوت شده، نشان می دهد که این موضوع بیش از آنکه ساده به نظر برسد، ابعاد گوناگون و حساسی دارد. مهریه به عنوان یک حق مالی مسلم برای زن، با فوت او ساقط نمی شود و به ورثه قانونی اش منتقل می گردد. شوهر، به عنوان یکی از وراث، سهم الارثی از این مهریه دارد که میزان آن بسته به وجود یا عدم وجود فرزندان متفاوت است و بر اساس قاعده مالکیت مافی الذمه، از دین او کسر می شود.

آگاهی از جزئیات مربوط به نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز، فرآیند حصر وراثت، و مراحل قانونی مطالبه، برای تمامی ذینفعان از جمله شوهر، پدر و مادر، و فرزندان زن متوفی اهمیت حیاتی دارد. در این مسیر، هرگونه ابهام یا اشتباه می تواند منجر به تضییع حقوق یا بروز اختلافات خانوادگی شود.

قوانین مدنی و امور حسبی کشورمان با دقت فراوان، به حفظ حقوق مالی بازماندگان، در عین رعایت اصول عدالت، توجه کرده اند. با این حال، ماهیت تخصصی این مسائل حقوقی، همواره نیاز به مشورت با وکلای متخصص خانواده و امور حسبی را پررنگ می سازد. در لحظات دشوار فقدان عزیزان، تمرکز بر حل و فصل مسائل حقوقی، بار سنگینی را بر دوش افراد می گذارد. از این رو، بهره گیری از دانش و تجربه متخصصان حقوقی می تواند راهگشای این مسیر پر پیچ و خم باشد.

---

منابع

• قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران (مواد ۹۴۰، ۱۰۸۲، ۳۰۰)
• قانون امور حسبی (مواد ۲۲۶، ۲۲۸)
• رای وحدت رویه شماره 647 مورخ ۱۳۷۸/۱۰/۲۸ هیئت عمومی دیوان عالی کشور
• سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (برای شاخص تورم)