عربستان سبز چگونه مهاجرت انسان را ممکن کرد؟

غزال زیاری: امروزه صحرای عرب (Saharo-Arabian Desert) به عنوان یکی از خشک ترین نقاط کره زمین شناخته می شود ولی همین صحرا ممکن است روزگاری نقشی کلیدی در تاریخ مهاجرت انسان ها ایفا کرده باشد.

در یک مطالعه جدید محققان به بررسی شرایط اقلیمی این منطقه در طی ۸ میلیون سال گذشته پرداختند و یافته های آن ها حکایت از آن دارد که این بیابان همیشه خشک و بی رحم نبوده است.

پژوهشگران دریافتند که این ناحیه در دوره هایی از تاریخ اقلیم مرطوب تر و خوشایندتری داشته و به گفته تیم تحقیقاتی این شرایط زیستگاه های مناسبی را برای پستانداران (ازجمله اجداد انسان) در مسیر مهاجرت از آفریقا به اوراسیا فراهم می کرده.

شواهدی که از عربستان سبز خبر می دهند

تا پیش از این بسیاری از مطالعات علمی بر این باور بودند که این منطقه دست کم ۱۱ میلیون سال خشک و نامساعد برای سکونت بوده و همین موضوع عبور از شبه جزیره عربستان را برای انسان های اولیه بسیار دشوار می کرده؛ اما شواهد به دست آمده (ازجمله ابزارهای سنگی باقی مانده در صحرای “نَفود” در عربستان سعودی) نشان می دهد که در این بازه وسیع زمانی دوره هایی به نام “عربستان سبز” (Green Arabia) نیز وجود داشته که در این دوره ها اقلیم منطقه مرطوب و سرسبز بوده و منابع کافی برای ادامه حیات مهاجران از جمله انسان ها فراهم بوده است.

از همین رو تیمی به رهبری دکتر مونیکا مارکووسکا و دکتر اشلی مارتین از دانشگاه نورث آمبرلند برای بررسی این فرضیه به مطالعه مواد معدنی موجود در غارهای مرکز عربستان و عمدتاً استالاگمیت هایی که در اثر چکیدن قطرات آب روی کف غار شکل گرفته اند پرداختند.

این مواد معدنی شواهدی از دوره های مرطوب پیش از شروع دوره های خشکی طولانی مدت را در اختیار محققان قرار دادند. به گفته این تیم همین دوره های مرطوب احتمالاً مسیر مهاجرت بین آفریقا و اوراسیا را هموار می کردند؛ بدین معنا که در آن زمان عربستان به عنوان چهارراه کلیدی تبادلات زیستی در مقیاس قاره ای ایفای نقش می کرده است.

مارکووسکا دراین باره گفت: «تا پیش از این شرایط خشک صحرای عرب به عنوان مانعی بزرگ برای پراکندگی گیاهان جانوران و انسان های اولیه میان آفریقا و اوراسیا در نظر گرفته می شد؛ اما این یافته ها نوری تازه بر این گذرگاه کمتر شناخته شده و درعین حال حیاتی می تابانند. یافته های ما نشان داد که با تضعیف تدریجی تأثیر موسمی در طول زمان میزان بارش ها در دوره های مرطوب کاهش یافته و نوسانات بیشتری پیدا کرده است. این هم زمان بود با افزایش پوشش یخی قطبی در نیم کره شمالی در دوران پلیستوسن. بدین ترتیب می توان گفت که پژوهش ما یکی از طولانی ترین رکوردهای ثبت شده زمینی تا به امروز است.»

در طول این بازه ۸ میلیون ساله دوره هایی شاهد اقلیم های مرطوب تری بوده ایم؛ یعنی دقیقاً شرایطی که امکان بقای حیوانات و حتی گونه هایی که غذای اصلی انسان ها را تشکیل می دادند را فراهم می کرده. احتمالاً این پدیده نتیجه گسترش باران های گرمسیری به سمت شمال در فصل های تابستان بوده است چیزی که امروز دیگر شاهد آن نیستیم.

فیصل الجبرین باستان شناس ارشد عرب از کمیسیون میراث عربستان نیز دراین باره گفت: «عربستان به طور سنتی در مطالعات مربوط به مهاجرت بین آفریقا و اوراسیا نادیده گرفته شده اما پژوهش هایی مثل این جایگاه عربستان در مهاجرت های انسانی و پستانداران را به طور فزاینده ای آشکار می کند.»

پروفسور مایکل پترالیا مدیر مرکز استرالیایی تحقیقات تکامل انسانی در دانشگاه گریفیث و از نویسندگان این مطالعه نیز اضافه کرد: «این شرایط مرطوب احتمالاً موجب تسهیل مهاجرت های پستانداران میان آفریقا و اوراسیا شده و عربستان نیز در این میان به عنوان گذرگاهی کلیدی برای تبادلات زیستی در سطح قاره ها ایفای نقش کرده است.»

نتایج این پژوهش در نشریه علمی Nature منتشرشده است.

منبع: iflscience

۲۲۷۲۲۷