فیلتر شنی استخر چیست؟

آب استخر همواره در معرض آلودگی های مختلفی مانند ذرات معلق، برگ، گرد و غبار، چربی بدن شناگران و سایر آلاینده ها قرار دارد. حتی با استفاده از مواد شیمیایی مانند کلر، نمی توان تمام ناخالصی های موجود در آب را حذف کرد. برای اینکه آب استخر همیشه شفاف، تمیز و بهداشتی باقی بماند، باید از یک سیستم فیلتراسیون مؤثر استفاده شود.

یکی از رایج ترین و کارآمدترین تجهیزات در این زمینه فیلتر شنی استخر است. این دستگاه با عبور دادن آب از میان بستر شن مخصوص، ذرات معلق را جدا کرده و آبی زلال و شفاف را به چرخه بازمی گرداند.

در این مقاله، به صورت جامع بررسی می کنیم که فیلتر شنی استخر چیست، چگونه کار می کند، چه اجزایی دارد، چه انواعی برای آن وجود دارد و چه نکاتی در نصب و نگهداری آن باید رعایت شود.

---

فیلتر شنی استخر چیست؟

فیلتر شنی استخر (Sand Filter) دستگاهی استوانه ای شکل است که برای تصفیه مکانیکی آب استخر به کار می رود.
درون این فیلتر، بستری از شن و سیلیس قرار دارد که وظیفه آن جذب و حذف ذرات معلق، جلبک ها و آلودگی های فیزیکی موجود در آب است.

آب کدر یا آلوده از بالای فیلتر وارد می شود، از میان بستر شنی عبور می کند و در حین عبور، ذرات ناخالص در میان دانه های شن به دام می افتند. سپس آب تمیز از قسمت پایین فیلتر خارج شده و به مدار گردش استخر بازمی گردد.

این فرآیند مشابه عمل تصفیه طبیعی آب در خاک است؛ همان طور که آب باران در زمین نفوذ کرده و در مسیر خود از لایه های ماسه و خاک عبور می کند تا شفاف و زلال شود.

---

اجزای تشکیل دهنده فیلتر شنی استخر

هر فیلتر شنی استخر از بخش های مختلفی تشکیل شده است که هماهنگ با هم باعث عملکرد صحیح دستگاه می شوند. در ادامه به معرفی مهم ترین اجزا می پردازیم:

۱. مخزن فیلتر

مخزن، بخش اصلی فیلتر شنی است و معمولاً از جنس فایبرگلاس، فولاد گالوانیزه یا پلی اتیلن تقویت شده (PE) ساخته می شود.
این بدنه باید توان تحمل فشار کاری بالا (معمولاً ۲ تا ۴ بار) را داشته باشد و در برابر رطوبت و خوردگی مقاوم باشد.

۲. بستر شنی (مدیا)

اصلی ترین بخش در فیلتر، بستر شنی آن است. شن یا سیلیس به کاررفته در این فیلتر از نوع خاصی است که دارای سختی بالا، شکل کروی و دانه بندی یکنواخت می باشد.

بستر معمولاً در چند لایه با اندازه های مختلف چیده می شود:

• لایه پایینی: شن درشت (حدود ۱ تا ۲ میلی متر)

• لایه میانی: شن متوسط (۰٫۷ تا ۱ میلی متر)

• لایه بالایی: شن ریز (۰٫۳ تا ۰٫۵ میلی متر)

این ترتیب باعث می شود ذرات در اندازه های مختلف به صورت تدریجی به دام بیفتند.

۳. لوله ها و نازل ها

در قسمت پایین فیلتر، مجموعه ای از لوله ها و نازل ها قرار دارد که وظیفه جمع آوری آب تصفیه شده را بر عهده دارند.
نازل ها دارای سوراخ های بسیار ریزی هستند تا مانع خروج ذرات شن به همراه آب شوند.

۴. شیر چندراهه (Multiport Valve)

این شیر، کنترل کننده جریان آب در فیلتر است و معمولاً در بالای مخزن نصب می شود.
با استفاده از اهرم روی آن، می توان وضعیت فیلتر را در حالت های مختلف تنظیم کرد (مانند فیلتر کردن، بک واش، شست وشوی سریع، تخلیه، بسته و گردش مجدد).

۵. فشارسنج (گیج فشار)

بر روی بدنه فیلتر یک فشارسنج نصب می شود تا فشار داخل مخزن را نمایش دهد. افزایش بیش از حد فشار نشان دهنده گرفتگی فیلتر و نیاز به شست وشو است.

---

نحوه کارکرد فیلتر شنی استخر

برای درک بهتر عملکرد فیلتر شنی استخر، مراحل فرآیند تصفیه را گام به گام مرور می کنیم:

1. ورود آب آلوده:
   آب استخر از طریق پمپ گردش به قسمت بالای فیلتر هدایت می شود.

2. عبور از بستر شنی:
   آب از لایه های مختلف شن عبور کرده و در این مسیر، ذرات معلق و آلودگی ها در میان دانه ها به دام می افتند.

3. جمع آوری آب تصفیه شده:
   پس از عبور از شن ها، آب پاکیزه به نازل های پایین فیلتر می رسد و از آنجا به مدار استخر بازمی گردد.

4. افزایش فشار در فیلتر:
   با گذشت زمان و تجمع ذرات در بین دانه ها، جریان عبوری کاهش یافته و فشار داخل فیلتر افزایش می یابد.

5. شست وشوی فیلتر (Backwash):
   زمانی که فشار از حد مجاز بالاتر رود (معمولاً ۰٫۵ تا ۱ بار بیشتر از فشار اولیه)، باید فیلتر در حالت بک واش قرار گیرد تا مسیر آب معکوس شده و شن ها تمیز شوند.

---

فرآیند شست وشوی فیلتر شنی (Backwash)

یکی از ویژگی های مهم فیلتر شنی استخر، قابلیت شست وشوی معکوس یا بک واش است.

در این فرآیند، مسیر جریان آب برعکس می شود؛ یعنی آب از پایین فیلتر وارد شده و از بالا خارج می گردد.
این عمل باعث بلند شدن و جابه جایی شن ها می شود و ذراتی که بین آن ها گیر کرده اند، آزاد شده و از فیلتر خارج می شوند.

مراحل بک واش معمولاً به این صورت است:

1. خاموش کردن پمپ

2. قرار دادن شیر چندراهه در حالت Backwash

3. روشن کردن پمپ برای حدود ۲ تا ۵ دقیقه

4. مشاهده خروج آب کثیف از شیشه شفاف خروجی

5. پس از شفاف شدن آب خروجی، پمپ را خاموش کرده و شیر را در حالت Rinse (شست وشوی سریع) قرار دهید

6. دوباره پمپ را برای ۳۰ ثانیه روشن کرده و سپس در حالت Filter قرار دهید

این فرآیند باید هر یک تا دو هفته یک بار (بسته به میزان استفاده از استخر) انجام شود.

---

انواع فیلتر شنی استخر

فیلترهای شنی از نظر جنس بدنه، نوع نصب و کاربرد به چند دسته تقسیم می شوند:

۱. فیلتر شنی فایبرگلاس

این نوع فیلتر از جنس فایبرگلاس تقویت شده ساخته می شود و رایج ترین مدل برای استخرهای خانگی و عمومی است.

مزایا:

• وزن سبک

• مقاوم در برابر خوردگی

• عمر طولانی

• نصب آسان

معایب:

• تحمل فشار کمتر نسبت به مدل فلزی

---

۲. فیلتر شنی فلزی

بدنه این فیلترها از فولاد کربنی یا گالوانیزه ساخته شده و برای استخرهای بزرگ یا صنعتی مناسب هستند.

مزایا:

• مقاومت بالا در برابر فشار

• قابلیت تعمیر و جوشکاری

معایب:

• وزن زیاد

• نیاز به رنگ آمیزی و نگهداری بیشتر برای جلوگیری از زنگ زدگی

---

۳. فیلتر شنی پلی اتیلنی

در این مدل، بدنه از پلی اتیلن مقاوم ساخته می شود. این نوع بیشتر برای استخرهای کوچک و خانگی کاربرد دارد.

مزایا:

• قیمت مناسب

• مقاومت در برابر مواد شیمیایی

• وزن سبک

معایب:

• محدودیت در تحمل دمای بالا و فشار زیاد

---

اندازه و ظرفیت فیلتر شنی استخر

انتخاب ظرفیت مناسب فیلتر شنی بسیار مهم است، زیرا اگر ظرفیت فیلتر کمتر از نیاز استخر باشد، تصفیه به درستی انجام نمی شود و آب به سرعت کدر می شود.

برای انتخاب ظرفیت مناسب، باید به عوامل زیر توجه کرد:

• حجم کل آب استخر

• دبی پمپ گردش آب

• تعداد ساعات تصفیه در شبانه روز

به صورت تقریبی، فیلتر شنی باید قادر باشد کل آب استخر را در مدت ۴ تا ۶ ساعت تصفیه کند.

فرمول محاسبه ظرفیت فیلتر:

Q=VTQ = frac{V}{T}Q=TV​

که در آن:

• $Q$: دبی مورد نیاز فیلتر (مترمکعب بر ساعت)

• $V$: حجم کل آب استخر (مترمکعب)

• $T$: زمان گردش کل آب (ساعت)

به عنوان مثال، برای استخری با حجم ۶۰ مترمکعب و زمان گردش ۶ ساعت، فیلتر باید حداقل دبی ۱۰ مترمکعب بر ساعت داشته باشد.

---

مزایای استفاده از فیلتر شنی استخر

استفاده از فیلتر شنی در سیستم گردش آب استخر مزایای فراوانی دارد که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره می کنیم:

1. شفاف و زلال نگه داشتن آب استخر
   فیلتر شنی با حذف ذرات معلق، مانع کدورت آب می شود.

2. افزایش عمر تجهیزات استخر
   حذف ذرات و آلودگی ها باعث جلوگیری از گرفتگی لوله ها، پمپ ها و نازل ها می شود.

3. کاهش مصرف مواد شیمیایی
   وقتی ذرات فیزیکی حذف شوند، نیاز به کلر و سایر مواد ضدعفونی کننده کاهش می یابد.

4. هزینه نگهداری پایین
   تنها با شست وشوی دوره ای، فیلتر می تواند سال ها کار کند.

5. عملکرد ساده و مکانیکی
   فیلتر شنی به برق یا تجهیزات پیچیده نیاز ندارد و تنها با پمپ آب کار می کند.

6. دوام بالا
   مدل های باکیفیت می توانند بیش از ۱۰ سال بدون خرابی کار کنند.

---

نکات مهم در نصب فیلتر شنی استخر

برای اینکه فیلتر شنی استخر عملکرد بهینه ای داشته باشد، رعایت نکات زیر در زمان نصب ضروری است:

1. نصب پس از پمپ تصفیه:
   همیشه فیلتر باید در مسیر خروجی پمپ قرار گیرد.

2. استفاده از بستر سیلیس با کیفیت:
   شن باید از نوع کوارتز یا سیلیس خالص با دانه بندی استاندارد باشد.

3. تراز بودن محل نصب:
   فیلتر باید روی سطح صاف و محکم نصب شود تا لرزش نداشته باشد.

4. نصب شیر چندراهه و فشارسنج:
   بدون این تجهیزات، کنترل سیستم ممکن نخواهد بود.

5. توجه به جهت جریان آب:
   هنگام لوله کشی، جهت ورود و خروج آب باید مطابق با دستور کارخانه باشد.

6. در نظر گرفتن مسیر تخلیه آب بک واش:
   هنگام شست وشو حجم زیادی آب خارج می شود، پس باید مسیر تخلیه مناسب پیش بینی شود.

---

زمان بندی نگهداری و سرویس فیلتر شنی استخر

برای حفظ کارایی دستگاه، باید برنامه نگهداری منظم انجام شود:

• بک واش (شست وشوی معکوس): هر ۷ تا ۱۰ روز یک بار

• بررسی فشارسنج: به صورت هفتگی

• تعویض شن: هر ۳ تا ۵ سال یک بار (بسته به کیفیت آب)

• بازرسی نازل ها و شیر چندراهه: سالی یک بار

عدم انجام نگهداری منظم باعث کاهش دبی جریان، افزایش مصرف انرژی و افت کیفیت آب می شود.

---

علائم خرابی یا گرفتگی فیلتر شنی استخر

اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، احتمالاً فیلتر نیاز به سرویس یا تعمیر دارد:

1. افزایش فشار غیرعادی در گیج

2. کاهش دبی خروجی آب

3. کدر بودن آب استخر حتی پس از بک واش

4. خروج شن از مسیر بازگشت آب

5. نشتی از بدنه یا اتصالات

در چنین مواردی باید بستر شنی بررسی و در صورت نیاز تعویض شود.

---

تفاوت فیلتر شنی با سایر فیلترهای استخری

علاوه بر فیلتر شنی، انواع دیگری از فیلترها مانند فیلتر کارتریجی و فیلتر دیاتومه نیز در بازار وجود دارد.

بنابراین فیلتر شنی به دلیل قیمت مناسب، سادگی عملکرد و دوام بالا، انتخاب اول برای بیشتر استخرها است.

---

نحوه انتخاب فیلتر شنی مناسب

برای انتخاب صحیح فیلتر شنی استخر باید به عوامل زیر توجه کرد:

1. حجم استخر: تعیین کننده دبی و ظرفیت فیلتر

2. توان پمپ: فیلتر باید متناسب با پمپ انتخاب شود تا افت فشار ایجاد نکند

3. جنس بدنه: بسته به نوع کاربری (خانگی یا صنعتی)

4. فضای نصب: فیلترهای عمودی فضای کمتر، افقی ها ظرفیت بیشتر دارند

5. بودجه در دسترس: مدل های فایبرگلاس معمولاً مقرون به صرفه تر هستند

---

مزیت فیلتر شنی استخر نسبت به فیلترهای دیگر

• دوام بالا: عمر بیش از ۱۰ سال

• هزینه نگهداری پایین

• امکان شست وشوی سریع و آسان (بک واش)

• عملکرد مناسب در حجم های بالا

• عدم نیاز به مواد مصرفی خاص

---

نکات ایمنی در کار با فیلتر شنی استخر

• هرگز در زمان روشن بودن پمپ، وضعیت شیر چندراهه را تغییر ندهید.

• از فشار بالاتر از حد مجاز استفاده نکنید.

• پس از هر بار بک واش، حتماً فیلتر را در حالت Rinse قرار دهید تا شن وارد استخر نشود.

• در زمستان، در صورت عدم استفاده، فیلتر را تخلیه کرده و در محیط خشک نگهداری کنید.

---

جمع بندی

فیلتر شنی استخر یکی از حیاتی ترین اجزای سیستم تصفیه آب استخر است که نقش مهمی در شفافیت و سلامت آب دارد.
این فیلتر با استفاده از بستر شن و سیلیس، ذرات معلق را از آب جدا کرده و آب زلال و پاکیزه ای را در اختیار کاربران قرار می دهد.

مزیت اصلی این فیلتر، سادگی عملکرد، هزینه نگهداری پایین و طول عمر زیاد آن است.
با انجام بک واش منظم و استفاده از سیلیس باکیفیت، می توان تا سال ها از یک فیلتر شنی به صورت کارآمد استفاده کرد.

در نهایت، انتخاب درست ظرفیت، رعایت اصول نصب، و سرویس دوره ای از مهم ترین عواملی هستند که تضمین کننده عملکرد مؤثر فیلتر شنی استخر خواهند بود.