چه مواردی شامل شکایت کیفری میشود
شکایت قضایی علاوه بر آن که می‌تواند جنبه حقوقی داشته باشد، جنبه کیفری نیز می‌توان برای آن متصور شد. به لحاظ قانونی، تمامی افراد جامعه اگر حقوق آن‌ها پایمال شود، می‌توانند از راه قانونی برای احقاق آن ورود کنند.
یکی از موارد طرح دعوا که اشخاص می‌توانند برای حق و حقوق خود اقدام کنند، شکایت کیفری است. شکایتی که مرتبط با جرم و مجازات باشد، به عنوان شکایت کیفری شناخته میشود.زمانی که جرمی به وقوع می‌پیوندد، طرف مقابل می‌تواند علیه مجرم طرح دعوا نماید. بنابراین اگر جرمی رخ ندهد، طرح شکایت کیفری مفهوم خاصی ندارد.
تفاوت زیادی بین دعاوی کیفری با دعاوی حقوقی وجود دارد. در واقع مراجع صالح به رسیدگی، قوانین مبنا و نوع موضوع دعوا سبب تفاوت‌هایی بین شکایت کیفری با شکایت حقوقی شده است. اقامه دعوا و رسیدگی به دعاوی کیفری، شرایط خاص خود را دارد و شباهتی به دعاوی حقوقی ندارد.
درباره شکایت کیفری
شکایت کیفری مستقیما با رفتارهای مجرمانه در ارتباط است. این که جرمی رخ دهد و شاکی اقدام به طرح شکایت کند، به اراده و اختیار او بستگی دارد.برخلاف شکایت حقوقی که اگر رسیدگی به شکایت در دادگاه منوط به طرح دعوا توسط خواهان است، برخی از جرائم، نیازی به طرح شکایت توسط شاکی نیست و مرجع قضایی راسا برای رسیدگی به جرم اقدامات لازم را انجام می‌دهد.
در جرائم قابل گذشت، رسیدگی به شکایت منوط به طرح دعوا از طرف شاکی است. اما در جرائم غیر قابل گذشت، اگر شاکی برای شکایت اقدام کند، تاثیر چندانی ندارد و دادسرا بدون این که شاکی شکایت کرده یا نکرده باشد، فرآیند بررسی به جرم رخ داده را انجام می‌دهد.
به طور مثال، اگر فردی اقدام به توهین علیه شخص کند، تا زمانی که شاکی شکایت خود را در دادسرا مطرح نکند، امکان رسیدگی به آن وجود ندارد. اما این موضوع در مورد جرائمی که جنبه جنایی دارد، شرایط کاملا متفاوت است.شکایت کیفری از طریق ارائه شکواییه به مرجع صالح انجام میشود. نحوه با دادخواست حقوقی متفاوت است و تشریفات خاصی که برای دادخواست در قانون ذکر شده است، در شکواییه نیازی به رعایت آن‌ها نیست.
نحوه رسیدگی به دعاوی کیفری به این صورت است که ابتدا در دادسرا و سپس در دادگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد. با توجه به حساسیت خاصی که دعاوی کیفری دارند، قانونگذار دو مرجع را برای رسیدگی در نظر گرفته است.این امکان برای شاکی وجود دارد تا شکایت خود را در کلانتری مطرح نماید و سپس با تشکیل پرونده و انجام بخشی از تحقیقات مقدماتی، جهت تکمیل تحقیقات، شکایت مطروحه به دادسرا ارجاع داده میشود.
در دادسرا تحقیقات مقدماتی جرم صورت می‌گیرد و بعد از اتمام تحقیقات، پرونده برای صدور حکم به دادگاه کیفری صالح ارجاع داده میشود. البته رسیدگی به برخی از جرائم، مستقیما بدون آن که در دادسرا مطرح شوند، در دادگاه اقامه می‌شوند.از جمله انواع شکایت کیفری، می‌توان به بحث جرائم علیه حقوق معنوی افراد، جرائم منافی عفت و اخلاق عمومی و غیره اشاره نمود. برای ارائه توضیحات بیشتر در مورد شکایات کیفری در ادامه مطلب با ما همراه باشید.
اقامه دعوای کیفری
شکایت کیفری همانطور که از نام آن پیدا است، طرح دعوا علیه شخص یا اشخاصی است که مرتکب جرمی شده‌اند و باید مطابق قانون مجازات شوند. قانونگذار به جهت حمایت از حقوق تضییع شده افراد امکان اقامه دعاوی کیفری را در مراجع قضایی دارد و می‌تواند از حق و حقوق خود دفاع کند. معمولا افرادی که جرم بر آن‌ها واقع میشود، به دلایل مختلف اقدام به طرح شکایت کیفری نمی‌کنند و همین مسئله سبب میشود تا در آینده با مشکلات عدیده‌ای مواجه شوند.
هر شخصی در هر زمانی اگر با جرمی مواجه شد، باید در اسرع وقت پیگیری‌های لازم را انجام دهد تا جرم به وقوع پیوسته مورد رسیدگی قرار گیرد. چنانچه شخص یا اشخاصی اقدام به تضییع حقوق افراد نمایند، قانونگذار برای هر یک از کسانی که حقوق خود اعم از مالی، جانی، آبرو و شخصیت وی تضییع شده است، امکان شکایت و رسیدگی به موضوع را در محاکم کیفری پیش‌بینی نموده است.
به مجموعه اقداماتی که افراد برای احقاق حقوق خود که اصطلاحا شاکی نامیده می‌شوند، علیه تضییع کننده حقوق خود در مراجع کیفری مطرح و از دستگاه قضا و نهاد عدالت کیفری استمداد می‌نمایند، شکایت کیفری گفته میشود. در واقع هنگامی که اقامه دعوای کیفری صورت می‌گیرد، یقینا جرمی به وقوع پیوسته است و شاکی از محاکم کیفری تقاضای رسیدگی به آن را می‌کند. در حال حاضر دعاوی کیفری بیشترین پرونده‌های دادگستری را به خود اختصاص داده‌اند و روزانه حجم قابل توجهی از شکایات کیفری در محاکم مطرح می‌شوند.
چه مواردی مشمول دعاوی کیفری می‌شوند؟
موضوعاتی که در زمره دعاوی حقوقی قرار نگیرند، طبیعتا جزو دعاوی کیفری هستند. تفاوت در مراجع قضایی رسیدگی‌کننده، موضوع مورد حکم و مواردی از این قبیل، سبب تمایز بین دعاوی کیفری با حقوقی شده است.
منشا اصلی شکایات کیفری، رفتارهای مجرمانه است و تمامی اموری که جنبه نداشته باشند، نمی‌توان آن‌ها را به عنوان شکایت کیفری به شمار آورد. دعاوی مانند کلاهبرداری، سرقت، خیانت در امانت، تخریب، توهین، افترا، نشر اکاذیب و غیره در زمره دعوا کیفری قرار می‌گیرند.
برخی از دعاوی هستند که هر دو جنبه حقوقی و کیفری را دارند. در واقع شاکی می‌تواند به اختیار خود هم اقامه دعوا حقوقی و هم اقامه دعوا کیفری نماید. به طور مثال، عدم پرداخت نفقه از سوی مرد، می‌تواند ضمانت اجرای حقوقی و کیفری داشته باشد. در واقع زوجه می‌تواند از شوهر خود، هم شکایت حقوقی و هم شکایت کیفری کند.
زن به دلیل آن که مرد نفقه او را نپرداخته است، از دادگاه حقوقی مطالبه نفقه می‌کند. همچنین با توجه به آن که ترک انفاق در قانون، جرم تلقی شده است، زوجه می‌تواند علیه زوج اقامه دعوا کیفری نماید. موضوعات مورد حکم شکایت کیفری، محدود به مواردی مانند حبس، شلاق، جزای نقدی نیست و تا حدودی به نظر قاضی بستگی دارد و همچنین نوع مجازات مندرج در قانون برای رفتار ارتکابی نیز اهمیت دارد.
مواردی که شامل دعاوی کیفری می‌شوند، بسیار گسترده است و نمی‌توان آن‌ها در یک سری از موضوعات خاص دسته‌بندی نمود. تخلفات حوزه اداری، جرائم حوزه رانندگی، جرائمی که به حیثیت و آبرو اشخاص لطمه وارد می‌کنند، جرائم حوزه فضای مجازی، جرائمی که جنبه جنایی دارند، جرائم امنیتی و غیره، همگی به عنوان شکایت و دعوا کیفری محسوب می‌شوند.
مراجع قضایی صالح برای رسیدگی به شکایات کیفری
برای اقامه دعاوی کیفری، مراجع خاصی در قانون پیش‌بینی شده است که هرکدام صلاحیت رسیدگی به جرائم مشخصی را دارند. ممکن است این سوال مطرح شود که برای طرح شکایت کیفری باید به کجا مراجعه کرد؟ چه مراجعی صلاحیت رسیدگی به شکایات کیفری را دارند؟
به‌طور کلی رسیدگی به دعاوی کیفری در صلاحیت مراجع قضایی کیفری می‌باشد. برخلاف شکایت حقوقی که رسیدگی به آن در مراجع صالح یک طرفه است، رسیدگی به شکایت کیفری ابتدا در دادسرا و سپس در دادگاه کیفری صورت می‌گیرد.
مطابق قانون رسیدگی به کلیه جرایم ابتدا در دادسرا انجام می‌گردد، مگر برخی از جرایم که مستقیما در دادگاه مطرح می‌شوند. با توجه به این که جرم از جمله مسائل حساس و مهم در کشور ما به شمار می‌رود، رسیدگی به پرونده‌های کیفری طی چند مرحله صورت می‌گیرد و باید وقوع جرم نزد مرجع تعقیب به اثبات برسد.
مرجع صالح رسیدگی‌کننده به شکایت کیفری ابتدا دادسرا و سپس دادگاه‌های کیفری می‌باشند. با توجه به نوع و موضوع شکایت مطرح شده، پرونده به مرجع کیفری صلاحیت دار فرستاده میشود تا بررسی‌های لازم در این زمینه صورت گیرد. در ادامه به معرفی تعدادی از مراجع کیفری می‌پردازیم تا با صلاحیت‌های آن‌ها آشنا شویم.
دادگاه عمومی کیفری
در حال حاضر در نظام دادرسی کیفری ایران، مراجع عام رسیدگی به امور کیفری، دادگاه کیفری یک و دادگاه کیفری دو هستند.
دادگاه کیفری دو صلاحیت عام رسیدگی به تمامی جرایم را بر عهده دارد، مگر این که قانون رسیدگی به جرمی را در صلاحیت مرجع دیگری قرار داده باشد.
به موجب ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری، به جرائم زیر در دادگاه کیفری یک رسیدگی میشود:
- الف- جرائم موجب مجازات سلب حیات
- ب- جرائم موجب حبس ابد
- پ ـ جرائم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن
- ت ـ جرائم موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر
- ث- جرائم سیاسی و مطبوعاتی
دادگاه اطفال و نوجوانان
به کلیه جرائم اطفال و افراد کمتر از هجده سال تمام شمسی در دادگاه اطفال و نوجوانان رسیدگی میشود.در هر صورت محکومان بالای سن هجده سال تمام موضوع این ماده، در بخش نگهداری جوانان که در کانون اصلاح و تربیت ایجاد میشود، نگهداری می‌شوند. میتوانید برای کسب اطلاعات در این خصوص با وکیل کرج در ارتباط باشید.
زمان و هزینه لازم برای طرح شکایت کیفری
اصولا طرح شکایات کیفری برای شاکی هزینه‌هایی را در پی خواهد داشت که هزینه و زمان لازم به نوع شکایت مطرح شده بستگی دارد. طرح دعاوی کیفری در وهله اول مستلزم ارائه شکواییه است که یقینا تهیه و تنظیم آن را باید به یا متخصص حقوقی واگذار کنید. در واقع هزینه‌های طرح شکایات کیفری متغییر می‌باشند و نمی‌توان معیار ثابت و مشخصی را در این زمینه در نظر گرفت.
با توجه به این که رسیدگی به پرونده‌های کیفری به صورت تخصصی ابتدا در دادسرا و سپس در دادگاه کیفری صورت می‌گیرند، ممکن است برخی از آن‌ها چندین سال به طول بیانجامند. برای تنظیم شکوائیه، باید از متخصص حقوقی استفاده نمایید که تهیه و تنظیم آن را میتوانید به مجموعه حقوقی بنیاد وکلا واگذار کنید.
انواع شکایت کیفری
پس از توضیح اینکه شکایت کیفری چیست، در این بخش از مقاله، قصد داریم تا در خصوص انواع آن، صحبت کنیم که برای بررسی انواع شکایت کیفری، باید ماده 37 قانون آیین دادرسی کیفری را مد نظر قرار داد. ماده فوق الذکر، مقرر می دارد:
“ضابطان دادگستری موظفند، شکایت کتبی یا شفاهی را همه وقت قبول نمایند. ، در صورتمجلس قید و به امضای شاکی می رسد، اگر شاکی نتواند امضاء کند یا سواد نداشته باشد، مراتب در صورتمجلس قید و انطباق شکایت شفاهی با مندرجات صورتمجلس، تصدیق می شود. ضابطان دادگستری مکلفند، پس از دریافت شکایت، به شاکی رسید تحویل دهند و به فوریت پرونده را نزد دادستان ارسال کنند.” بر این اساس، انواع شکایت کیفری عبارتند از:
شکایت شفاهی: این شکایت، پس از وقوع یک جرم قابل گذشت یا غیر قابل گذشت، با مراجعه شاکی یا بزه دیده، به نیروی انتظامی یا دادسرا جهت اعلام شکایت، محقق می شود و با توجه به تصریح قانون گذار در ماده 37، ضابطان دادگستری، موظف به پذیرش آن، درج شکایت در صورتمجلس، تحویل رسید ثبت شکایت به شاکی و ارسال پرونده به دادستان هستند.
شکایت کتبی: این شکایت، پس از وقوع یک جرم قابل گذشت یا غیر قابل گذشت، با مراجعه شاکی یا بزه دیده، به نیروی انتظامی یا دادسرا یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی (جهت تحویل فرم شکواییه برای ارسال به دادگاه و مرجع صالح)، تحقق می یابد و در صورتی که شاکی، شکایت کیفری خود را به صورت کتبی، تحویل ضابطین دادگستری در نیروی انتظامی یا دادسرا دهد، به تصریح ماده 37، ضابطین دادگستری، باید شکایت را دریافت کرده، به شاکی، رسید تحویل دهند و پرونده را نزد دادستان، ارسال کنند.
شرایط شکایت کیفری
شرایط شکایت کیفری چیست؟ این پرسشی است که اغلب افرادی که قصد طرح شکایت کیفری را دارند، مطرح می نمایند. لذا، در این بخش از مقاله، قصد داریم تا شرایط شکایت کیفری را مورد بررسی قرار داده و به پرسش مطروحه، پاسخ دهیم. شرایط شکایت کیفری، عبارتند از:
- وقوع جرم، اعم از جرم قابل گذشت یا غیر قابل گذشت
- اهلیت قانونی برای طرح شکایت (عقل، بلوغ )
تنظیم شکواییه و ارسال آن، پس از درج در نمونه فرم های شکایت به دادگاه که این نمونه فرم ها در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، موجود بوده و شکایت شاکی را در آن، ثبت و سپس، به دادگاه صالح، ارسال می کنند.
پرداخت هزینه های دادرسی شکایت کیفری که این هزینه ها، شامل هزینه برگ شکواییه، از قرار هر برگ، 2000 هزار تومان و هزینه رسیدگی به دعوا، توسط محکمه که در تقدیم شکایت کیفری، برابر با 10 هزار تومان می باشد است و مستفاد از ماده 560 قانون آیین دادرسی کیفری، قوه قضاییه، این هزینه را در خصوص افراد ناتوان مالی، از محل اعتبارات خود، پرداخت می نماید.