چند نوع پوشش ضد حریق وجود دارد؟
بررسی پوشش های ضد حریق
یکی از مهم ترین مواردی که باید در صنعت ساخت وساز در نظر گرفته شود، توجه به ایمنی ساختمان است. دراین بین یکی از شایع ترین و آسان ترین روش ها برای محافظت سازه ها استفاده از پوشش های ضد حریق است که مهمترین آن سرپوش ضد حریق میباشد. ما قصد داریم در این مقاله شما را با پوشش های ضد حریق آشنا و به بررسی و شناخت بهتر آن ها بپردازیم.
اهمیت استفاده از پوشش های ضد حریق
اگر سری به بازار بزنید مطمئناً با انواع مختلفی از پوشش های مقاوم به آتش سوزی مواجه می شوید، موادی که قابلیت محافظت از اسکلت فلزی ساختمان، ستون ها و تیرک های اصلی را در مقابل آتش بر عهده دارند. عایق های ضد حریق از پیشرفت آتش جلوگیری می کنند و عاملی برای کاهش آسیب به سازه ها در مدت زمان بیشتری هستند.
پوشش ضدحریق بر روی ساختمان و سازه، از فروپاشی آن در اثر افزایش دما جلوگیری می کند، همچنین با استفاده از پوشش های ضد حریق پیشرفت آتش سوزی کندتر شده و زمان بیشتری برای رسیدن گروه های آتش نشانی و کمک رسانی به انسان ها وجود دارد. علاوه بر موارد ذکرشده، این عایق ها خسارت مالی به ساختمان ها را نیز به طور چشمگیری کاهش می دهد؛ بنابراین در این مرحله برای شناخت بیشتر این محافظ ها بهتر است با انواع مختلفی از این محصول آشنا شویم.
انواع پوشش های ضد حریق
در صنعت ساختمان سازی پوشش های متعارف ضد حریق و در دسترس را عمدتاً می توان به سه دسته تقسیم کرد.
- پوشش های معدنی
- رنگ های عایق و منبسط شونده
- بردهای ضد حریق
پوشش های عایقِ معدنی (اندودهای پاشیدنی و ضد حریق
این مواد پوششی از دو نوع جنس گچی و سیمانی هستند که هریک می توانند با ترکیبات عایق ساز و افزودنی های ویژه، ترکیب شوند و در غالب دو نوع عایق با پایه گچی و پایه سیمانی به بازار عرضه گردند. لازم به ذکر است که عایق های پوششی بر پایه گچی، دارای محدودیت کاربرد هستند؛ ولی نوع پایه سیمانی آن در همه جا قابل دسترس و استفاده است. این پوشش ها معمولاً در ضخامت هایی بین پانزده تا سی میلی متر بر روی سازه ها اعمال می شوند.
مزایا و معایب استفاده از عایق های معدنی
درباره مزیت های این نوع از پوشش ها، می توان به سهولت در اجرا آن اشاره کرد که اعمال آن نیاز به تیم تخصصی ندارد و همانند گچ در ساختمان قابل اجرا است. قیمت مقرون به صرفه آن از دیگر مزایای این پوشش های عایق معدنی است.
از طرفی کاهش زمان پروژه نیز مزیت مهمی در استفاده از این نوع عایق ها به شمار می رود چراکه با اجرا و اعمال عایق های ضد حریق معدنی دو عمل عایق کاری و حذف گچ وخاک، در یک زمان انجام می گیرد؛ بنابراین با کاهش زمان پروژه میزان هزینه پروژه ها نیز کاهش میابد. در این نوع از عایق ها برخلاف بسیاری از عایق ها به مرورزمان هیچ گونه تغییر فیزیکی و شیمیایی در آن رخ نمی دهد و در برابر خوردگی مقاوم هستند، همچنین پس از تخریب و تعمیرات ساختمان، عایق ضد حریق معدنی در محل تعمیر شده و یکپارچگی مجدد سطح به دست می آید.
خالی از لطف نیست اگر بدانید که این نوع از پوشش های مقاوم به آتش سوزی دارای قابلیت قابل اجرا بودن در ساختمان های در حال سکونت را دارند. درواقع علاوه بر آنکه در آتش نمی سوزد از مصالح و تجهیزات پشت خود (سازه های و تیرک های فلزی، کابل های برق و …) نیز در برابر حریق محافظت می کند.
ازجمله مهم ترین خصوصیات یک عایق خوب یکپارچه بودن آن پس از اجرا است و چون این نوع از پوشش های حرارتی یک ملات است هیچ گونه شکافی پس از اجرا مانند بردهای ضد حریق نخواهد داشت. درواقع وجود هرگونه شکاف باعث ایجاد گپ حرارتی و عدم بازدهی مناسب در هنگام حریق در سازه خواهد شد.
لازم به ذکر است که با توجه به اینکه این محصول کاملاً طبیعی و معدنی می باشد فلذا هیچ گونه آلودگی زیست محیطی ایجاد نکرده و به سهولت به طبیعت بازمی گردد. همچنین باعث مشکلات تنفسی و استنشاقی نخواهد شد و همین مسئله امنیت تنفسی مناسبی را برای کارگران در ساختمان به عمل خواهد آورد.
در آخر پس از گذر از مزایای زیاد این نوع از پوشش های ضد حریق، در خصوص معایب این نوع از پوشش ها می توان به ظاهر نامناسب و ضخامت نسبتاً زیاد آن اشاره کرد که انصافاً در حضور مزایای قابل توجه این نوع عایق ها قابل چشم پوشی است.
رنگ های ضد حریق
رنگ های ضد حریق با فنّاوری بسیار پیشرفته ای، تولید می شوند. این نوع از پوشش هایی مقاوم در برابر حریق که بر روی سازه های فلزی و کابل ها برای حفاظت در زمان آتش سوزی اعمال می شوند به دودسته تقسیم می شوند. رنگ های عایق نوعی تأخیر انداز آتش است که به صورت یک عامل گرماگیر عمل کرده و پیشرفت و اعمال خسارت از طریق شعله را بر روی کابل و سازه فلزی را به تأخیر می اندازد.
رنگ های ضد حریقی که روی سازه های فلزی اعمال شده و هنگام آتش سوزی، با پف کردن و ایجاد عایق حرارتی بسیار مقاوم، مانع داغ شدن فلز و صدمه جدی به آن می شود. درواقع رنگ ضد حریق را با دستگاه های پاشش رنگ ایرلس بر روی سطوح و در لایه های متعدد باضخامت های بسیار کم (حدود ۲۵۰ میکرون) اسپری شده تا به ضخامت موردنیاز- که عموماً بین ۳ تا ۵ میلی متر است- برسد.
مزایا و معایب رنگ های ضد حریق
نقطه برتری رنگ های پف کننده نسبت به سایر مواد ضد حریق، دکوراتیو بودن آن و اشغال فضای بسیار کم بوده است. همچنین سرعت و سهولت اعمال پوشش محافظ ضد حریق، پس از مرحله آماده سازی سطح، به راحتی و به سرعت با ابزارهای مختلف قابل اجرا است. درباره نقاط ضعف این پوشش ها نیز می توان به قیمت نسبتاً بالای آن اشاره کرد که با توجه به فناوری پیشرفته موردنیاز جهت تولید این نوع از عایق ها کاملاً منطقی به نظر می رسد. لازم به ذکر است که در حال حاضر فقط یک نوع رنگ ضد حریقِ منبسط شونده مورد تائید سازمان آتش نشانی، در ایران وجود دارد.
بردهای مقاوم در برابر آتش
بردهای مقاوم در برابر آتش، از طریق پرس مخلوط رزین های خاص یا الیاف پشم سرامیک و مشابه و به صورت ورقه ورقه تولید می شود که در ضخامت ها ۱۰، ۱۵، ۲۰ و ۲۵ میل قابل تولید و عرضه به بازار است. استفاده از بردهای ضد حریق همه گیر بوده و ضمناً سریع ترین روش مقاوم سازی در مواجهه با آتش سوزی و محافظت از ساختمان است.
مزایا و معایب بردهای ضد حریق
استفاده از بردهای ضد حریق آسان و یکی از سریع ترین روش ها جهت محافظت از ساختمان می باشد. ازنظر قیمت نیز این نوع از پوشش ها مقرون به صرفه در نظر گرفته می شوند؛ اما باید در نظر داشت که عایق های بردی شکل به راحتی بر روی تیرها قابل اجرا نبوده و ترمیم آن معمولاً با مشکلاتی همراه است.
روش اجرای پوشش مقاوم به حریق
همان طور که قبلاً اشاره کردم ازجمله مهم ترین مزیت های پوشش مقاوم به حریق در سازه های فلزی اجرای راحت این پوشش ها بر روی سازه ها است. هرچند که اجرای این پوشش ها کار آسانی است اما به طور حتم نیاز به تجربه و تخصص کافی دارد و لازم است جهت انجام این امر از افراد و یا شرکت های خدمات دهنده در این حوزه کمک گرفته شود؛ اما در حالت کلی باید بدانید که برای اجرای پوشش ضد حریق سازه فلزی لازم است تا ابتدا پاک سازی انجام شده و بعدازآن اعمال پوشش مقاوم به حریق انجام گیرد.
امروزه شرکت های مختلفی فعالیت های زیادی در این زمینه انجام می دهند و به شما کمک می کنند تا ساختمان خود را در برابر آتش محافظت کنید؛ اما یکی از نکات بسیار مهم در خصوص اعمال این پوشش ها حفظ چسبندگی عایق ضد حریق به سازه است به طوری که با افزایش دما در هنگام آتش سوزی به هیچ عنوان این اجزا نباید از هم جدا شود.
آشنایی با سایر پوشش های ضد حریق
پوشش ضد حریق پایه معدنی
همانطور که از نام این پوشش‌ها بر می‌آید از مواد معدنی مانند سیمان، گچ، ورمیلکولیت، بور و فسفر و دیگر مواد فیلر، کف کننده و … در ساخت آنها استفاده شده است. پوشش‌های ضد حریق پایه سیمان و پایه گچ معمولاً روی سازه‌های فلزی و پوشش‌های ضد حریق پایه بور و فسفر بر روی سطوح چوبی اجرا می‌شوند.
پوشش ضد حریق پایه سیمانی
پوشش ضد حریق سیمانی به رنگ سفید و خاکستری کم‌رنگ بوده و معمولاً برای محافظت سازه‌های فلزی و بتنی از آتش به صورت یک لایه چند میلیمتری (تعیین شده با توجه به فرمول‌هایی در رابطه با ضخامت و مساحت سازه‌های فلزی) روی سطوح به صورت پاششی مورد استفاده قرار می‌گیرند و تا دمای بالاتر از 450 درجه سانتی‌گراد را تحمل می‌کنند.
پوشش ضد حریق پایه گچی
پوشش‌های ضد حریق گچی هم شباهت زیادی به پوشش‌های سیمانی دارند و مانند آنها به صورت پاششی با استفاده از نازل‌ها روی سازه‌های فلزی اسپری می‌شوند. پوشش‌های گچی در هنگام مواجهه با آتش منبسط شده و از گرم شدن سازه پیشگیری می‌کنند.
پوشش‌های ضد حریق پایه بور
این پوشش‌ها دارای اسید بوریک یا بورات هستند که محلول در آب بوده و در برابر شعله‌های آتش از مصالح ساختمانی مانند چوب و فرآورده‌های چوبی محافظت می‌کنند. همچنین مقاومت این پوشش‌های ضد حریق در برابر حرارت نیز از 377 تا 527 درجه سانتی‌گراد است که به غلظت بور استفاده شده در پوشش ضد حریق بستگی دارد.
لازم به یادآوری است که برای ساخت پارکت و کفپوش ونیل ضد حریق، ضد پرتو فرابنفش و ضد آفتاب از پوشش‌ها و مواد حاوی ترکیبات بور استفاده می‌کنند.
گاهی نیز برای چسبندگی بهتر و همسان سازی ضریب حرارتی پوشش‌های ضد حریق پایه گچ و سیمان از توری فلزی یا از الیاف فایبرگلاس یا پلیمری استفاده می‌شود.
پوشش ضد حریق پایه فسفر
تحقیقات زیادی درباره پوشش‌های ضد حریق دارای نیتروژن و اسید فسفریک صورت گرفته که ثابت می‌کند پوشش‌های حاوی اسید فسفریک با غلظت مناسب برای مقابله با شعله‌های آتش و بالا رفتن حرارت سازه‌های چوبی بسیار کاربردی هستند که روش اجرای آنها با پوشش‌های بوریک که اسپری هستند متفاوت است. روش غرق کردن الوار و فرآورده‌های چوبی در آب اسید فسفریکی پیش از تهیه هر نوع مصالح ساختمانی برای ضد حریق کردن آنها صورت می‌گیرد.
پوشش‌های ضد حریق غیر معدنی
پوشش‌های ضد حریق غیر معدنی معمولاً به صورت رنگ‌های پلیمری و ترکیبات نانو و ژل‌های ضد حریق هستند که معمولاً به دلیل هزینه بیشتر تولید آنها، از قیمت بالاتری نسبت به انواع معدنی برخوردار هستند. در ادامه به چند نوع از آنها اشاره شده است.
رنگ ضد حریق چیست؟
معمولاً به صورت یک لایه نازک روی سازه‌های فلزی و غیر فلزی اجرا می‌شوند و در مواجهه با دمای زیاد متورم شده و ساختاری زغالی پیدا می‌کنند. این تورم و ساختار زغالی از انتقال حرارت به لایه‌های زیرین جلوگیری کرده و زمان تخریب را به تعویق میندازد.
رنگ‌های ضد حریق از قیمت بالاتری نسبت به پوشش‌های ضد حریق پایه گچی و سیمانی دارند و به همین امر در بخش‌های خارجی و در معرض دید ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و مانعی برای زیبایی نمای ساختمان‌ها نیستند.
پوشش‌های ضد حریق نانوکامپوزیت
پوشش‌های نانو ضد حریق را می‌توان به گونه جزء پوشش‌های پایه معدنی دسته بندی کرد ولی به دلیل اندازه ذرات میکرونی آنها در این دسته آورده شده‌اند.
این پوشش‌ها در واقع از ذرات کانی رسی مونتموریلونیت که خاصیت تورم بالایی دارد، تهیه شده است و به دلیل فرایند تولید هزینه بر آن، قیمت تمام شده آنها بسیار بالا بوده و در موارد که هیچ یک از دیگر پوشش‌های ضد حریق عملکرد مناسبی نداشته باشند و یا امکان اجرای آنها وجود نداشته باشد، از آنها استفاده می‌شود.
پوشش ضد حریق ژل سل چیست؟
سل در واقع یک سوسپانسیون پایدار از ذرات جامد کلوئیدی یا پلیمری در یک مایع معمولاً آب یا پایه آب است که در نوع ضد حریق آن این ذرات می‌توانند ماد معدنی یا پلیمری ضد حریق آمورف (بی شکل) یا کریستالی در ابعادی نانومتری و فاز مایع آن آب، مواد کف زا و پر کننده پایه معدنی یا پلیمری باشند.
تحقیقات بر روی این ماده ضد حریق ادامه دارد و با توجه به ارزان بودن تولید آن، بتوان آن را در آینده جایگزین پوشش‌های دیگر پوشش‌های ضد حریق بر روی چوب و فرآورده‌های چوبی از طریق تزریق این ماده به چوب تحت فشار و خلاء کرد.
بوردهای ضد حریق
پوشش بورد ضد حریق چیست؟ این پوشش ضد حریق در واقع ساختاری شبیه به داکت‌های کابل برق دارند و گران‌ترین نوع فایرپروف به حساب می‌آیند. این بوردها در اندازه‌های ۱۰ الی ۲۵ میلیمتری بر روی سطوح نصب می‌شوند.
می‌توان بوردها را آسان‌ترین و سریع‌ترین عایق قابل اجرا بر روی سطوح نام برد. اما در حال حاضر هیچ بورد ضد حریقی مورد سازمان آتش‌نشانی کشور قرار ندارد و نمی‌توان از آن استفاده کرد.
عملکرد پوشش ضد حریق چگونه است؟
به طور کلی پوشش‌های ضد حریق دارای دو خاصیت ضد آتش و مقاوم در برابر آتش و حرارت دارند که به دلیل وجود مواد و واکنش آنها در مواجهه با آتش است.
برخی از مواد مانند ورمیکولیت طبیعتاً در برابر آتش مقاومت دارد و این مقاومت به دلیل تحمل حرارت بالای آن و عدم رسانایی گرمایی آنها است. در واقع این مواد ضد حریق به دلیل داشتن خاصیت دیرگدازی مانند انواع مواد معدنی، دیر دچار حریق می‌شوند و باعث به تعویق افتادن زمان تخریب سازه‌ها می‌شوند.
از طرف دیگر برخی از دیگر مواد مانند رنگ‌های ضد حریق که عموماً از کانی‌های رسی تشکیل شده‌اند در هنگام مواجهه با آتش افزایش حجم می‌دهند که به دلیل جذب آب در کانی‌های رسی (سیلیکات سدیم) موجود در آنها بوده و در واقع این افزایش حجم و حالت فیبری آنها است که از انتقال حرارت به سازه زیرین آنها جلوگیری می‌کند.
مقایسه پوشش ضد حریق پایه معدنی و رنگ ضد حریق
به طور کلی یک پیمانکار برای مقاوم سازی سازه خود در برابر آتش سوزی دو راه پیش رو دارد. استفاده از پوشش‌های ضد حریق معدنی و رنگ‌های ضد حریق هستند. در ادامه به مقایسه‌ای بین این دو محصول پرکاربرد در ایران پرداخته شده و مزایا و معایب هر کدام آورده شده است.