شایع ترین بیماری های ماهی های زینتی و خوراکی

انواع بیماری های رایج در ماهی های زینتی + روش درمان

به نقل از هوشمل؛ از انواع بیماری ها در ماهی های زینتی می توان به مسمومیت با آمونیاک و دهان پنبه ای اشاره کرد. اما بیماری های دیگری هم در ماهی های زینتی رخ می دهند. اگر شما هم صاحب ماهی هستید، پس باید مراقب عوامل خطرناک برای سلامتی آن ها باشید. با مطالعه این مقاله، اطلاعاتی را در مورد بیماری ها و عفونت های ماهی، علائم و روش های درمان آنها کسب خواهید کرد.

بروز انواع بیماری ها در ماهی های زینتی، چیز غیر عادی نیست. باید بدانید که علت اصلی آن شرایط بد آب است. آب سالم معمولاً به معنای داشتن‌ ماهی سالم است، بنابراین توجه دقیق به وضعیت آب آکواریوم تان امری حیاتی است. به یاد داشته باشید که شما همیشه می توانید نمونه ای از آب آکواریوم خود را به مراکز مخصوص درمان ماهی محل زندگی خود ببرید و آن را آزمایش کنید. توصیه می گردد مراقب فیلتر آکواریوم خود نیز باشید. در ادامه این مقاله، راهنمایی هایی درباره برخی از بیماری ها و عفونت های رایجی که می توانند ماهی ها را تحت تأثیر قرار دهند و همچنین بهترین راه درمان آنها آورده شده است.

مسمومیت با آمونیاک

مسمومیت با آمونیاک اگرچه یک بیماری نیست، اما یک مشکل رایج در مخازن و آکواریوم های نگهداری از ماهی است. این اتفاق می تواند باعث ایجاد استرس و نهایتا منجر به بروز سایر بیماری ها از جمله اختلالات باکتریایی، در ماهی شما شود. اگر می بینید آبشش های ماهی شما، قرمز یا ملتهب شده، این ممکن است نشانه ی مسمومیت با آمونیاک باشد. حتی می تواند آب موجود در مخزن یا آکواریوم آنها تیره به نظر برسد. این شرایط نشان دهنده عدم برقراری چرخه آب است. برای رفع این مشکل، آب را از نظر میزان آمونیاک و pH آزمایش  و درجه حرارت آن را بررسی کنید. توصیه می شود برای رفع این مشکل، 30 تا 50 درصد آب را تعویض کنید. لازم است این کار را طی 24 ساعت چند بار تکرار کنید.

شن و ماسه موجود در مخزن ماهی خود را تمیز کنید و مطمئن شوید که از مواد غذایی با کیفیت بالا و تازه استفاده می کنید. برای جلوگیری از این وضعیت از عدم تغذیه بیش از حد و ازدحام بیش از حد ماهی ها و عملکرد مناسب سیستم فیلتراسیون آکواریوم خود اطمینان حاصل کند.

بیماری کلومناریس یا دهان پنبه ای

این عفونت باکتریایی می تواند بر سلامتی ماهیان آب سرد و گرمسیری تأثیر بگذارد. گاهی اوقات به دلیل ایجاد لکه های سفید یا سفید مایل به خاکستری در سر ماهی، این بیماری با عفونت قارچی اشتباه گرفته می شود. معمولاً این عفونت از ناحیه رنگ پریده در اطراف سر و دهان شروع می شود. این ضایع ممکن است به رنگ زرد مایل به قهوه ای با لبه هایی به رنگ قرمز در آید.

این باکتری ها به طور کلی دهان ماهی را تحت تأثیر قرار می دهند، اما ضایعاتی می توانند در پشت ماهی ظاهر شوند که ظاهرش مانند زین روی بدن ماهی است. برخی از راه های درمان این بیماری شامل تغییر 30 تا 50 درصد آب به همراه تعویض شن مخزن یا آکواریوم است. برای رفع این مشکل، نمک آکواریوم می تواند مورد استفاده قرار گیرد. اما پیش از این کار، اطمینان حاصل کنید که ماهی شما می تواند نمک آکواریوم را تحمل کند. همچنین می توانید از آنتی بیوتیک های تجویز شده توسط دامپزشک استفاده کنید.

استسقا یا آب آوردن شکم ماهی

حفظ کیفیت آب مخزن و آکواریوم‌ ماهی برای محافظت از آن ها در برابر ابتلا به این بیماری نکته ای اساسی است. همچنین، حتماً ماهی خود را با غذاهای با کیفیت بالا تغذیه کنید. از ازدحام بیش از حد ماهی ها در آکواریوم خودداری کنید. به طور مکرر آب را تست کنید و ماهی خود را از نظر داشتن یا نداشتن استرس بررسی کنید.

پوسیدگی باله یا دم

اگر باله ها یا دم ماهی شما فرسوده است و لبه های آن سفید به نظر می رسند، در این صورت ممکن است پوسیده شده باشند. همچنین ماهی شما احتمال دارد در کف آکواریوم مستقر شود و از غذا خوردن دست بکشد. این مشکل می تواند به دلیل کیفیت پایین آب ایجاد شود، اما می تواند با حمله و آسیب ماهی های دیگر نیز شروع شود. اگر ماهی شما مورد آزار و اذیت قرار گرفت، باید آنها را در تنگ و آکواریوم دیگر قرنطینه منتقل کنید. شما می توانید با بررسی وضعیت آب مخزن و انجام 25 درصد تغییر آب، این مشکل را درمان کنید. می توانید پوسیدگی باله و دم را با استفاده از آنتی بیوتیک تجویزی توسط دامپزشک درمان کنید.

عفونت های قارچی

عفونت های قارچی یکی از اختلالات شایع در ماهی است. هاگ قارچ به طور طبیعی مخازن و آکواریوم ماهی را پر می کند، اما ماهی های بیمار، استرس یا آسیب دیده بیشتر در معرض ابتلا به این نوع عفونت ها هستند. این عفونت ها به صورت رشد ضایعاتی مانند پشم سفید، بر روی پوست، دهان، باله ها یا آبشش ها بروز می یابند. این اختلال در سلامتی به طور معمول یک مشکل ثانویه است، بنابراین به یک درمان دو بخشی نیاز دارد. ابتدا باید بیماری یا آسیب دیدگی اساسی را درمان کنید. سپس به تمیز کردن مخزن و بپردازید. تعویض 30 تا 50 درصد آب و شن مخزن لازم است. از نمک آکواریوم نیز می توان استفاده کرد، به شرطی که ماهی شما بتواند آن را تحمل کند. مواد ضد قارچ هم می توانند به خوبی به شما کمک کنند.

لکه های سفید

این بیماری ناشی از انگل خطرناکی است که در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد. در ابتدا لکه های سفید مشاهده خواهید کرد که به نظر می رسد پوست ماهی شما با نمک پوشیده شده است. ممکن است متوجه شوید که ماهی شما در اثر تحریک ایجاد شده توسط لکه ها، بدن خود را به اجسام موجود در آکواریوم می مالد. آنها همچنین ممکن است به سرعت بی حال شوند و یا در کف آکواریوم ساکن شوند. برای خلاص شدن از شر این انگل، باید کل آکواریوم را نظافت کنید. همچنین می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• از داروهای خاص ضد انگل استفاده کنید.
• در طول مدت زمان درمان، کربن را از فیلتر آکواریوم خود خارج کنید. زیرا کربن هر دارویی را که به آب اضافه کنید جذب می کند.
• ماهی های آب سرد نیاز به درمان با دارو و نمک آکواریوم دارند. زیرا روش افزایش دما باعث استرس آنها می شود. در مورد قرنطینه ماهی های سالم سخت گیر باشید تا از ابتلا به این انگل خطرناک جلوگیری کنید.
• دمای مخزن خود را به آرامی در طول 24 ساعت شبانه روز به 29 درجه سانتی گراد افزایش دهید تا چرخه زندگی انگل با اختلال رو به رو شود. مخزن را در این دما نگه دارید تا درمان ادامه یابد.

بیماری لجن

این بیماری انگلی با تولید بیش از حد پوشش مخاط تشخیص داده می شود و به صورت پوشش مخاطی خاکستری و سفید تا آبی ظاهر می شود. همچنین اگر ماهی شما دچار این بیماری شود، سرعت تنفس او افزایش خواهد یافت. این بیماری در اثر استرس ایجاد می شود. بخاطر داشته باشید که اگر مخاط، ناحیه ی غبغب ماهی را بپوشاند، می تواند او را خفه کند. استرس در شرایط نامناسب آب، ازدحام بیش از حد یا تغییرات ناگهانی دما افزایش می یابد. اگر علائم این بیماری را مشاهده کردید، باید آب خود را از نظر میزان pH بررسی کنید و 30 تا 50 درصد آب آکواریوم را تغییر دهید.

قبل از استفاده از هر نوع دارو برای درمان این بیماری، حتما فیلتر کربن فعال آکواریوم را بردارید. می توانید از نمک آکواریوم هم استفاده کنید. پیشگیری از ابتلا به این بیماری به داشتن آب سالم، جلوگیری از ازدحام بیش از حد و کنترل شرایط ماهی از نظر داشتن یا نداشتن استرس، بستگی دارد.

اختلال مثانه شنا

مثانه شنا، به حفظ شناوری ماهی ها در آب کمک می کند. با ایجاد اختلال در مثانه شنا ماهی، علائمی مانند شنا نامنظم، شنا بیش از حد در کف مخزن و یا حتی شناور شدن در سطح آب را مشاهده کنید. در بعضی از ماهی ها، این مسئله به دلیل عفونت زمینه ای باکتریایی یا قارچی ایجاد می شود. همچنین می تواند به دلیل اختلال در کلیه یا کبد ایجاد شده باشد. اگر علائم این اختلال را مشاهده کردید، باید pH آب خود را بررسی کنید و به میزان 25 درصد، تغییر آب انجام دهید.

در صورت عدم بهبود، مخزن را با نمک آکواریوم و آنتی بیوتیک های مناسب قرنطینه کنید. اگر ماهی شما در کف آکواریوم ساکن شده است. سطح آب موجود را به حدود نصف کاهش دهید تا فشار آب بر روی آنها کاهش یابد.

زخم

زخم ها معمولاً بر سلامتی ماهیان آب سرد مانند ماهی قرمز تأثیر می گذارند. زخم ها، شامل التهاب بافت های خارجی بدن هستند. این اختلال می تواند در اثر آسیب جسمی، انگلی، عفونت باکتریایی یا آسیب مواد شیمیایی موجود در آب، مانند آمونیاک بالا، نیترات و سطح بالا یا پایین pH ایجاد شوند. تعویض آب آکواریوم، استفاده از داروهای بهبود دهنده زخم و نمک آکواریوم از جمله اقداماتی است که با انجام آن می توانید روند بهبودی زخم‌ را سرعت ببخشید.

مخملک

دیدن لکه هایی به رنگ زرد، زنگ آهن یا طلایی بر روی بدن ماهی، ممکن است نشانه ی ابتلا ماهی به بیماری مخملک باشد. دیدن لکه ها روی بدن ماهی دشوار است، اما با استفاده از یک چراغ قوه در یک اتاق تاریک می توانید انگل موجود در باله ها و آبشش های ماهی خود را پیدا کنید. با پیشرفت بیماری، ماهی بی حال می شود، وزن کم می کند و در آبشش های خود دچار مشکل می شود. برای خلاص شدن از شر انگل ایجاد کننده ی این بیماری، طی 24 ساعت، به آرامی دمای آب را به 29 درجه سانتیگراد برسانید. اگر ماهی آب سرد دارید باید از دارو برای درمان این انگل استفاده کنید زیرا افزایش دما باعث استرس ماهی آب سرد می شود.

به شما توصیه می کنیم به میزان 30 تا 50 درصد تغییر آب انجام دهید و نمک آکواریوم به مخزن اضافه کنید، به شرطی که ماهی های شما بتوانند نمک آکواریوم را تحمل کنند. همچنین می توانید از آکریفلاوین استفاده کنید. پیش از شروع دارو درمانی، فیلتر کربن آکواریوم را غیرفعال کنید. پیشگیری قطعاً راه اصلی مقابله با این بیماری است، بنابراین حتماً ماهی های جدید را قرنطینه کرده و استانداردهای بالای سلامتی آب را حفظ کنید.

علائم عمومی بیماری‌ های ماهی

علائم و رفتارهایی که می‌تواند نشان‌دهنده بروز بیماری باشد عبارت‌اند از:

• تغییر رنگ قسمت‌هایی از بدن ماهی
• بی‌حالی و سستی ماهی و دوری کردن از سایر ماهی‌ها
• بی اشتهایی به تغذیه
• نامتعادل شنا کردن
• سعی در پریدن بیرون از آکواریوم
• ساییدن بدن با ماسه‌ها و شن‌های کف
• درآمدن باله‌ها به صورت خشک و سیخ
• تحلیل رفتن باله‌ها به صورت رفته رفته
• عقب و جلو رفتن ماهی
• بیرون زدگی بیش از حد چشم‌ها از حدقه
• به دور خود چرخیدن ماهی
• خونریزی‌های پوستی
• تغییر شکل ستون فقرات و درنتیجه تغییر فرم طبیعی بدن
• سفید و کدرشدن پوست
• ایجاد تاول‌های سرخ رنگ در سطح بدن و به‌ویژه در پایه باله‌ها اعم از باله‌های سینه‌ای، شکمی، پشتی و دمی
• ایجاد جوش‌ها و گاهی فرورفتگی‌هایی در سطح بدن و بیشتر در نواحی پیشانی و سر
• دیده شدن آبشش‌ها به حالت کاملاً باز و غیرطبیعی
• دیده شدن رشته‌های پنبه مانند از نقاط مختلف بدن به‌صورت آویزان
• فرا گرفتن سطح بدن از حباب‌های ریز
• مکیدن هوا توسط ماهی
• متورم شدن شکم مانند مشک پر از آب
• تولید شدید مخاط بر روی پوست

دسته‌بندی بیماری‌‌ها

بیماری ‌های ماهی بر اساس منشأ را به ۳ دسته تقسیم می‌کنند:

• بیماری‌هایی که ناشی از عوامل بیماری‌زا هستند.
• بیماری‌هایی که ریشه در شرایط زیستی دارند. همانند مسمومیت‌ها، تغذیه نادرست و به‌طورکلی، شرایط ناسالم آب.
• بیماری‌‌هایی که ریشه در خود ماهی دارند مانند انواع نقص عضوها.

روش‌های ضدعفونی خارجی

این روش‌ها در مورد ماهیان آکواریومی شامل غوطه‌ور کردن و حمام (ایستا) می‌شود. درمان ماهیان به روش غوطه‌ور کردن به این صورت است که مقادیر موردنیاز از ماده شیمیایی را داخل حجم معینی از آب حل نموده و ماهی را توسط تور به آنجا منتقل کرده. به مدت معینی ماهی را در آن نگه‌داشته و سپس به مخزن اصلی برمی‌گردانند. غوطه‌وری را زمانی استفاده می‌کنند که تعداد ماهیان بیمار کم باشد و از ماده کمی بتوان استفاده نمود. از آن جمله مالاشیت گرین و نمک را می‌توان به‌صورت غوطه‌وری استفاده کرد.

دوش حمام (ایستا) به این صورت است که ابتدا حجم آب و ماهی موجود را محاسبه نموده و مقدار ماده ضدعفونی‌کننده موردنیاز را حساب کرده آن را به آب اضافه نموده اجازه می‌دهند. ماده برای مدت موردنظر در معرض ماهی‌ها قرار بگیرد. بعد مخلوط آب و ضدعفونی‌کننده را تخلیه نمی‌کنند و آب تازه به داخل تانک می‌ریزند. فواید این روش این است که درمان به این طریق دقیق‌تر صورت می‌گیرد. این روش در مخازنی استفاده می‌شود که اندازه آن‌ها کوچک‌تر باشد. درمان عمومی بیماری‌ های ماهی اساساً از طریق خوراکی صورت می‌گیرد و ترکیبات دارویی را به غذای ماهی اضافه می‌کنند. باید دوز مصرف این داروها از دوز سمی آن‌ها کمتر باشد. داروهای عمومی خوراکی باید از طریق دستگاه گوارشی ماهی جذب شوند و در تمام بافت‌ها به غلظت درمانی برسند.

منبع: ترب