مدار فرمان و مدار قدرت چیست؟
تعریف مدار فرمان
بخشی از مدار که وظیفه کنترل و صدور فرمان را دارد مدار فرمان (Control Circuit) نامیده می‌شود. مدار فرمان قسمتی از مدار بوده که با انرجایژ و دی‌انرجایز آن می‌توانیم تاثیر مستقیم بروی بار الکتریکی یا همان مدار قدرت داشته باشیم، به زبان ساده با مدار فرمان می‌توانیم برق تحویلی به یک مصرف‌کننده را مدیریت و کنترل نماییم. این بخش از مدار با بار الکتریکی نهایی ما در ارتباط مستقیم نیست،
ازآنجایی‌که برای صدور فرمان نیازی به ولتاژ ۳ فاز نداریم پس همواره مدار فرمان با یک ولتاژ تک‌فاز سطح پایین عمل می‌کند. درست است که ولتاژ کاری در مدار فرمان پایین است ولی به‌هیچ‌وجه اهمیت آن را در حوادث بزرگ دست‌کم نگیرید چراکه صدور یک فرمان اشتباه می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. ترکیب مدار فرمان و مدار قدرت را به زیبایی می‌توان در یک تابلو برق مشاهده کرد، در تابلو برق‌های الکتریکی همواره از مدار قدرت برای تامین مسیر تغذیه و از مدار فرمان برای کنترل موتور مدنظر استفاده می‌شود.
وظایف مدار فرمان
وظایف مدار فرمان عبارت‌اند از؛
- کنترل و مدیریت بارهای الکتریکی به روش‌های مختلف
- هماهنگ‌سازی دستگاه‌ها و به‌صورت کلی ماشین‌های الکتریکی
- ایجاد محدودیت حرکتی با استفاده از سنسورها جهت مدیریت بهتر ادوات قدرت
- ارسال هشدار و اعلام وضعیت کلی سیستم
- صرفه‌جویی در مصرف برق به دلیل مدیریت مناسب مصرف
اجزاء مدار قدرت
مدار قدرت از المان‌های مختلفی تشکیل شده است که وجه مشترک همه آنها امکان عبور و محافظت در مقابل جریان‌های بالا می‌باشد، این اجزاء عبارت‌اند از؛
فیوز الکتریکی
فیوز خود دارای یک مدار الکتریکی از نوع تک هادی مسی بوده که به‌راحتی براثر حرارت نامتعارف (درست زمانی که جریان به بیش از مقدار از پیش تعیین شده می‌رسد) ذوب شده و اتصال را قطع می‌کند.
کلید حفاظت موتورهای الکتریکی یا MPCB
کلیدهای حفاظت موتوری و یا همانهمان‌طور که از نامشان معلوم است از وسایل محافظ برقی محسوب می‌شوند که به طور ویژه برای موتورهای برقی ساخته شده‌اند. وظیفه اصلی این کلید‌ها این است که با اندازه گرفتن اختلافات بین ولتاژهای فاز، شرایط ایمن و یا خطر را تشخیص داده و در صورت وقوع خطا سریعاً موتور را جدا کنند.
کنترل بار
کنترل بار وظیفه محافظت از موتور الکتریکی در مقابل جریان اضافه را برعهده دارد. یعنی هرگاه در مدار اضافه‌بار ایجاد شد، جریان مدار را قطع می‌کند. از ویژگی مهم کنترل بار یا رله کنترل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کنتاکتور: کنتاکتور یک کلید کنترل شونده الکتریکی است که در مدار قدرت یا کنترل برای کلیدزنی مورداستفاده قرار می‌گیرد. شاید در یک نگاه و رله شباهت زیادی داشته باشند؛ اما کنتاکتور برای کاربردهای بالا استفاده می‌شود. اگرچه رله‌ها سرعت قطع و وصل بیشتری دارند؛ اما کنتاکتورها دارای حفاظت بیشتر، اقتصادی‌تر و ایمن‌تر هستند.
کلیدهای حرارتی (بی متال)
کلیدهای حرارتی در واقع زیرشاخه‌ای از کلیدهای حرارتی مغناطیسی قطع مدار می‌باشند. البته با این تفاوت که بعضی از کارکرد‌های اضافی که مخصوص حفاظت از موتورهای الکتریکی می‌باشد را نیز دارند. به‌منظور محافظت از موتور الکتریکی در برابر اضافه‌بار از در مدارهای قدرت استفاده می‌شود. اگرچه ممکن است حفاظت حرارتی با کمی تاخیر انجام شود؛ اما همین امر موجب می‌شود تا زمانی که بنا به دلایلی موتور قادر به راه‌اندازی نبود، بعد از کمی تاخیر کلیدهای حرارتی از رسیدن جریان راه‌اندازی بیشتر به موتور جلوگیری به عمل آورند.
تفاوت مدار فرمان و مدار قدرت
سریع‌ترین روش برای تشخیص مدار قدرت از مدار فرمان تفاوت در تجهیزات استفاده شده در مسیر آنها می‌باشد. مورد اساسی دیگر نوع توان انتقالی است که در مدار قدرت عموماً شاهد توان سه‌فاز می‌باشیم در حالی که در بخش فرمان همیشه توان از نوع تک‌فاز با سطح ولتاژ پایین‌تر می‌باشد.
مدار قدرت چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
تمامی مدارهای الکتریکی از دو قسمت اصلی مدار فرمان و قدرت ایجاد می گردند. مدار فرمان یا مدار کنترل، حفاظت و کنترل از مدار قدرت را عهده دار می باشد. همچنین، صدور فرمان های کنترلی لازم به مدار قدرت، از دیگر وظایف مدار فرمان محسوب می شود.
مدار قدرت یا Power Circuit زمینه مناسب را برای عبور جریان اصلی مصرف کننده از خود فراهم می آورد. در واقع مدار اصلی که موجب حرکت جریان الکتریکی از سمت منبع تغذیه برای رسیدن به بار الکتریکی می شود، در معنا و مفهوم مدار قدرت تفسیر می گردد.
بار الکتریکی این مدار می تواند یک لامپ کم مصرف یا موتورهای القایی سه فاز باشند. این مدار از اجزای مختلفی تشکیل می گردد. محافظت از مدار در برابر جریان های بالا و امکان عبور جریان الکتریکی، از مهم ترین وظایف اجزای مدار قدرت به شمار می آید.
مدار فرمان چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
راه اندازی و کنترل و مدیریت یک سیستم الکتریکی در مدارهای برق قدرت و برق صنعتی، توسط مدار فرمان عملیاتی می گردد.
مدار فرمان یا Control Circuit اجزای مختلفی مانند سیستم های پیچیده مانند سوئیچ ها، تایمرها، کنتاکتورها، رله ها تا سوئیچ ساده ضامن دار را در دل خود جای داده است. بنابراین، مدار فرمان از بخش‌های حائز اهمیت مدارهای الکتریکی بوده که وظیفه صدور فرمان و کنترل را بر عهده دارد.
روشن و خاموش کردن ماشین آلات به روش های گوناگون، برقرار کردن زمان بندی و هماهنگی میان ماشین آلات و الکتروموتورها، برخی از وظایف مهم مدار فرمان را شامل می شود.
اجزای تشکیل دهنده مدار فرمان
1-تایمر
تایمر از جمله اجزای موجود در مدار فرمان و قدرت بوده که امکان کنترل مدار را در بازه های زمانی مشخص فراهم می آورد. به طور معمول، تایمرها در انواع مختلف تایمر الکترونیکی و بادی یا نیوماتیکی طراحی و ساخته می شوند. تایمرهای الکترونیکی در مقایسه با دیگر مدل ها، کاربرد بیشتری دارند.
2-کلید مینیاتوری
کلید مینیاتوری، از تجهیزات کاربردی برای حفاظت از مدارها در برابر تبعات ناشی از اضافه بار و اتصال کوتاه تلقی می گردد. کلید مینیاتوری در نقش قطع کننده و نوعی وسیله ای حفاظتی در مدارهای قدرت و فرمان به ایفای نقش می پردازد.
3-شستی یا پوش باتن
این قطعه با برخورداری از مکانیزم ساده سوئیچی، به منظور کنترل و مدیریت کردن یک دستگاه یا یک سیستم عملیاتی مورد استفاده واقع می شود. بدنه شستی غالبا از متریال باکالیت مقاوم، فلز یا پلاستیک ساخته می شود. شستی استارت، شستی stop و شستی مخصوص استارت و stop دوبل، از انواع مختلفی پوش باتن ها می باشند.
فیوز: فیوز قطعه کوچک و حفاظتی موجود در دستگاه های صنعتی و وسایل برقی بوده که در مواقع بیش از حد بودن جریان الکتریسیته، موجب قطع اتصال و به تبع آن، جلوگیری از خطراتی مانند آتش سوزی می شود.
سؤالات متداول مدار فرمان و قدرت
مدار قدرت و مدار فرمان چیست؟
مدار قدرت وظیفه تامین مقادیر زیادی از ولتاژ و جریان را برای موتور الکتریکی یا بارها برعهده دارد از طرف دیگر مدار فرمان وظیفه کنترل جریان جاری شده به سمت موتور را دارد تا بتواند در زمان‌های مدنظر آن را استارت، استاپ و یا در مقابل اضافه‌بار حفاظت نماید.
عملکرد اصلی مدار فرمان چیست؟
برای اطمینان از روشن و خاموش شدن موتور به طور ایمن هم برای اپراتور و هم برای تجهیزات، از مدار کنترل استفاده می‌شود. به‌عنوان‌مثال مدار کنترل تهویه هوا در منزل شما می‌باشد.
منبع: بابا ادیسون