تخریب یکی از نقاط داغ تنوع زیستی “موسیر” در همدان

دکتر در گفت وگو با دکترنامه، کیوان صفی‌خانی درباره «گونه‌های گیاهی ناپدید شده و در حال انقراض در استان» گفت: به طور کلی وقتی صحبت از وضعیت حفاظتی گیاهان می‌شود، توجه ما به گیاهان انحصاری و نیمه انحصاری در یک منطقه معطوف می‌شود، زیرا این گیاهان به دلیل با توجه به اینکه پراکنش آنها در جهان فقط به یک یا دو کشور محدود می شود، در صورت وجود تهدیدی که منجر به نابودی آنها شود، برای همیشه از لیست گیاهان جهان حذف می شوند، به همین دلیل است که گیاهان انحصاری ایران دارای وضعیت حفاظتی هستند. بسیار مهم هستند.

وی افزود: حدود 225 گونه گیاهی منحصربفرد ایرانی نیز در استان همدان پراکنده است که هرگونه آسیب به این گیاهان در رویشگاه آنها در استان همدان تهدیدی برای حیات این گیاهان در کشور محسوب می شود و احتمال انقراض آنها را افزایش می دهد.

صفی خانی خاطرنشان کرد: طی پروژه تحقیقاتی انجام شده در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، وضعیت حفاظتی 195 گونه منحصر به فرد ایرانی پراکنده شده در استان همدان بر اساس ضوابط IUCN و وضعیت حفاظتی 161 گونه تعیین شد. گونه در بحران انقراض و 34 گونه در معرض انقراض شناسایی شد.

او درباره «گونه‌هایی که اخیراً تحت تأثیر انقراض قرار گرفته‌اند و علل آن‌ها» می‌گوید: شکل‌گیری و تنوع پوشش گیاهی که می‌تواند شامل ترکیب‌های مختلفی از گونه‌های گیاهی، تحت تأثیر عوامل برون‌زا و درون‌زا باشد. اقلیم به عنوان یک عامل برونزا نقش مهمی در پوشش گیاهی و تنوع آن ایفا می کند، به طوری که تغییر اقلیم از طریق افزایش دما، کاهش بارندگی و وقوع خشکسالی می تواند بر پوشش گیاهی و ترکیب گونه ای آن تأثیر بگذارد و باعث تغییر در ترکیب گونه های گیاهی شود. گیاه

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و توسعه کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان افزود: عوامل درون زا به پوشش گیاهی بستگی دارد و تعادل آن با یک سری عوامل اکولوژیکی مختلف از جمله ارتفاع، درصد و جهت شیب، موقعیت زمین شناسی، خاک و بسیاری دیگر است. . علل و فعل و انفعالات. این محیط می تواند تحت تأثیر فعالیت های انسانی قرار گیرد که به خودی خود یک عامل اکولوژیکی محسوب می شود و به تبع آن ترکیب گونه ای در پوشش گیاهی تحت تأثیر و تغییر قرار می گیرد.

وی افزود: شخم چرای، قطع درختان جنگلی، فشار بیش از حد دام به مراتع از طریق چرای زودرس و چرای بیش از ظرفیت مرتع، برداشت بی رویه و غیراصولی گیاهان دارویی، استخراج معادن، رانندگی خارج از جاده، راهسازی، سدسازی و عملیات عمرانی در حوزه منابع طبیعی، آتش‌سوزی، آلودگی‌های محیطی مانند پدیده گرد و غبار، تولید بیش از حد زباله و به‌ویژه انتشار کیسه‌های پلاستیکی در طبیعت عواملی هستند که زیستگاه‌ها را تغییر داده و از بین می‌برند و در نتیجه گونه‌های گیاهی آن‌ها را در معرض تهدید قرار می‌دهند.

صفی خانی ادامه داد: امروزه تهدید نه تنها در گونه های انحصاری بلکه در گونه های پوشش گیاهی غالب نیز به وضوح قابل مشاهده است به طوری که چندین گونه نیمه بوته ای از جنس گون (Astragalus spp) و کلاه میرحسن (Acantholimon spp) در اکثر نقاط کشور این گیاه به ویژه در استان همدان که خشکسالی را تجربه می کند، جزو گیاهان کپه ای طبقه بندی می شود و نقش بسیار مهمی در حفظ خاک و نفوذ باران به خاک و جلوگیری از سیل دارد.

وی در پاسخ گفت: «در سال 1393 بسیاری از گیاهان دارویی مانند توتیا، ریواس و موسیر در معرض خطر انقراض قرار دارند و روز به روز از تراکم آنها کاسته می شود. وضعیت گیاه در این زمان چگونه است؟» وی تصریح می کند: تخریب زیستگاه از یک سو و برداشت بی رویه برخی از گونه های آن از سوی دیگر، پدیده ای نیست که بتوان به راحتی آن را جبران کرد. اول اینکه گیاهان باید بتوانند از طریق اندام های تولید مثلی خود مانند دانه ها، غده ها، ریزوم ها و غیره تولید مثل کنند. با برداشت غیر اصولی و غیرقابل کنترل محصولات، احتمال تکثیر این گیاهان برای سال آینده به شدت کاهش می یابد، از سوی دیگر، هر گیاه به مجموعه ای از شرایط خاص نیاز دارد که برای ادامه حیات در یک زیستگاه باید متعادل باشد که باعث تغییر و تخریب می شود. رویشگاه این امکان از گیاهان گرفته شده و به تدریج از رویشگاه حذف می شود.

صفی خانی گفت: رویشگاه گیاه توتیا در مراتع مرطوب کوه های الوند است که کاهش بارندگی و خشک شدن برخی از این مراتع از دلایل آسیب است. عشایر از ابتدای فصل رشد به مدت طولانی در این مراتع پرسه می زنند و ظرفیت بیش از حد این علفزارها و تخریب آنها به دلیل استرس ناشی از تردد دام و سایر عواقب یکی از تهدیدات این گونه محسوب می شود.

وی ادامه داد: گیاه ریواس در رویشگاه های تخصصی نیز پراکنده است و برداشت بی رویه آن که قبل از بذر گیاه انجام می شود، منجر به کاهش شدید جمعیت این گونه و یا هدف گذاری کامل آن در رویشگاه آن شده است.

رئیس اداره تحقیقات منابع طبیعی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان خاطرنشان کرد: در مورد موسیر نیز وضعیت به همین منوال است. برداشت بی رویه آن شانس تکثیر آن را در زیستگاه آن برای سال های آینده بسیار کاهش داده است و موضوع مهم تر، تخریب یکی از زیستگاه های اصلی و طبیعی آن در منطقه گرمک شهرستان روزن است که یکی از زیستگاه های آن محسوب می شود. نقاط داغ تنوع زیستی گیاهی در استان همدان که با گونه های انحصاری بسیاری شخم زده شده و همچنین گیاهان موسیر از بین رفته است.

وی می افزاید: از این گیاه برای غذا و به عنوان نگهدارنده و طعم دهنده ماست استفاده می شود و خاصیت اشتها آوری دارد. در سال های اخیر مقادیر زیادی موسیر به کشور عراق صادر شده است که یکی از دلایل برداشت بی رویه آن است، هرچند اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اقداماتی را برای ترویج کشت این محصول انجام داده است. در سال گذشته.

صفی خانی در پاسخ به این سوال که همدان به عنوان استانی که گیاهان دارویی مانند توتیا، ریواس و رازیانه رواج زیادی دارد، چقدر از این ظرفیت استفاده شده است؟ آیا در زمینه جذب گردشگر حتی در حوزه اقتصادی نیز فعالیتی وجود دارد؟ وی پاسخ داد: متأسفانه در استان همدان گردشگری گیاه شناسی مغفول مانده است و از سوی دیگر متأسفانه بهره برداری بی رویه از برخی از این گیاهان به ویژه مفرح باعث شده این گیاهان در رویشگاه یا پراکنش عملاً از بین بروند. خیلی محدود. حفاظت در خارج از رویشگاه گیاه مفرح که شامل تکثیر در شرایط گلخانه ای می شود، می تواند خطر انقراض این گونه را تا حد زیادی کاهش دهد.

وی درباره علاقه همدانی ها به گیاهان دارویی گفت: اقبال عموم مردم به استفاده از گیاهان دارویی و ترویج طب سنتی بسیار خوب است به شرطی که گیاهان مصرفی تا حد امکان از گیاهان دارویی تولید شده در مراکز کشاورزی و صنعتی به دست مصرف کنندگان برسد. متاسفانه در سال های اخیر رونق اقتصادی خرید و فروش گیاهان دارویی و افزایش معیشت کمباین ها از طبیعت رقابتی بی رویه برای برداشت بی رویه و غیر اصولی این گیاهان در طبیعت ایجاد کرده است که منجر به انقراض و نابودی گیاهان دارویی در طبیعت زیستگاه ها

رئیس پژوهشکده منابع طبیعی مرکز تحقیقات و توسعه کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان در پاسخ به این سوال که آیا رشد گونه های گیاهی می تواند خطر انقراض گونه های گیاهی را درمان کند؟ چه انواعی موثرتر هستند و چه انواعی را توصیه می کنید؟ وی گفت: بله، خوشبختانه کشت بسیاری از گیاهان دارویی حتی در مزارع کم بازده نیز قابل انجام است و از آنجایی که اکثر این گیاهان به آب کمی نیاز دارند، می توانند جایگزین گیاهان آبزی شوند.

وی تصریح کرد: گیاهانی مانند رازیانه، آویشن، پیاز و خرنوب که معمولا در بازار مصرف می شود قابل کشت بوده و از این طریق می توان از فشار بیش از حد به رویشگاه های طبیعی این گیاهان کاسته و شاهد احیای این رویشگاه ها بود. با اجرای برنامه مدیریتی برای هر منطقه می توان گونه های دارویی پراکنده در زیستگاه طبیعی منطقه را پیشنهاد کرد.

انتهای پیام