روشی برای درمان حساسیت و عطسه در فصل پاییز
حالا نکته‌ی اساسی این است که چطور می‌توانیم در این فصل از خود مراقبت کنیم تا هم از زیبایی‌های این فصل لذت ببریم و هم بیمار نشویم. در پاییز یکی از عارضه‌هایی که حسابی جولان می‌دهد و خیلی‌ها را درگیر می‌کند و از زندگی می‌اندازد، آلرژی است. برای این‌که از این عارضه‌ی دردسرساز بیشتر بدانیم و با راهکار‌های درمان آن آشنا شویم، با دکتر بابک ساعدی، متخصص گوش و حلق و بینی، فلوشیپ جراحی پلاستیک و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفتگو نشستیم.
او می‌گوید سرماخوردگی و آلرژی به دلیل شباهت نشانه‌های اولیه‌شان‌گاهی با هم اشتباه گرفته می‌شوند؛ بنابراین گاهی بی حالی، عطسه و آبریزش بینی نشانه‌های آلرژی هستند و گاهی نشانه‌های سرماخوردگی. جالب است بدانید که حدود ۳۰ درصد مردم جهان با عوارض مختلف آلرژی دست به گریبان هستند. راستی شما هم از آن دسته افراد دچار آلرژی هستید که هر قرص ضدحساسیتی را که به دستشان می‌رسد می‌خورند؟ در این مطلب می‌خواهیم بدانیم آیا آلرژی قابل پیشگیری است و در صورت ابتلا برای درمانش چه باید کرد.
آلرژی به چه شکل رخ می‌دهد و آیا به نظر شما ابتلا به آن به سبک زندگی بستگی دارد؟
سیستم ایمنی بدن علاوه بر این‌که وظیفه‌ی دفاع در مقابل باکتری‌ها و اجسام خارجی را دارد وظیفه‌ی دیگری در مقابل اجسام ریز وارد شده به بدن هم دارد و نسبت به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد. این اجسام ریز که بدن ممکن است نسبت به آن‌ها واکنش نشان دهد آنتی‌ژن نام دارند. طریقه‌ی ورود آنتی‌ژن‌ها به بدن معمولا از راه بینی و حلق است.
به همین دلیل است که افراد معمولا گزارش می‌دهند که درد ناحیه‌ی سرشان اذیتشان می‌کند. یکی از ترشحات پشت حلق گلایه می‌کند و دیگری از آبریزش بینی مفرط که در صورت مستمر شدن آن منجر به زخم شدن بینی می‌شود. ناحیه‌ی بینی به دلیل این‌که چهارراهی برای ورود آلرژن‌های تنفسی است از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر بدن ما نسبت به این مواد واکنش زیاد و خاصی نشان دهد ما اصطلاح آلرژی را به کار می‌بریم. آلرژی‌ها، بیماری‌های شایعی هستند که حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد افراد دنیا را درگیر کرده‌اند. البته باید توجه داشته باشیم که جغرافیا هم در این رابطه بی‌تأثیر نیست. اگر این افراد در محیط‌های تحریک‌کننده مانند شمال ایران یا تهران که آب و هوای خشکی دارد، قرار بگیرند شیوع این بیماری بیشتر خواهد بود.
آیا محیط زندگی افراد در شکل‌گیری این بیماری نقش دارد؟
البته، نوعی حساسیت وجود دارد که به نام حساسیت دائمی شناخته شده است. این نوع حساسیت نسبت به گرده‌های فصلی نمود پیدا نمی‌کند بلکه با آلرژن‌هایی تشدید می‌شود که در محیط وجود دارند، مانند گردوخاک، حشرات، حیوانات، گرده‌هایی که از گلدان‌های خانگی جدا می‌شوند. اگر این آلرژی طول بکشد فرد دچار گرفتگی بینی شدید می‌شود حتی ممکن است باعث اختلال خواب فرد شود. در موارد پیشرفته، این حساسیت ممکن است موجب سینوزیت و ایجاد پولیپ شود. باید این نکته را بدانید که آلرژی‌ها معمولا زمینه‌ی ژنتیک و خانوادگی دارند. بعضی افراد به صورت خانوادگی دچار آلرژی هستند البته می‌توانند همگی یک سطح را تجربه نکنند و درجات مختلفی از آلرژی داشته باشند. آلرژی بینی با آسم و ناراحتی‌های تنفسی، ایجاد کهیر و اگزما همراه است.
اگر بخواهیم آن را تشخیص بدهیم باید چه مؤلفه‌هایی را بررسی کنیم؟
در واقع آلرژی مؤلفه‌های مشخصی دارد. علائم این بیماری عبارتند از احساس گرفتگی بینی، خارش روی بینی، عطسه و آبریزش بینی، سردرد، احساس خستگی و ترشح پشت حلقی که ممکن است به صورت فصلی بروز کند. همه می‌دانند که در دو فصل پاییز و بهار درصد بیشتری از افراد از این بیماری گله‌مندند. در فصل بهار به دلیل گرد و غبار ناشی از گل‌ها و گیاهان و در فصل پاییز به دلیل ریزش برگ درختان، وزش باد و بلند شدن گرد و غبار ناشی می‌شود، این مشکل شدیدتر خواهد بود. پس اگر در فصل حساسیت بودید و این علائم را هم داشتید بدانید که آلرژی دارید.
آیا به طور کل میتوان علت حساسیت را پیدا کرد و بعد آن عامل را از بین برد؟
تنها درمورد درصد خیلی کمی‌از افراد علت حساسیت پیدا می‌شود.۱۰ تا ۲۰ درصد افراد خودشان به دلیل تکرار پاره‌ای شرایط خاص متوجه علت حساسیت‌شان می‌شوند. در خیلی از موارد این حساسیت‌ها قابل شناسایی نیستند و اگر قابل شناسایی هم باشند، قابل پیشگیری نیستند؛ مثلا در فردی که به گردوغبار حساسیت دارد، این گردوغبار همیشه در محیط زندگی او وجود دارد.
در فرد دیگری اگر علت حساسیت پنبه یا پشم یا الیافی است که در رختخواب او به کار رفته است، باز هم حذف آن عامل امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل می‌گوییم که پیشگیری از این طریق که شما می‌گویید اجتناب‌ناپذیر است. در بیشتر مواقع شناخت ماده حساسیت‌زا به درمان کمک زیادی می‌کند، اما ما به پیدا کردن آن ماده توصیه نمی‌کنیم چرا که در آن صورت فرد نیاز به ایمونوتراپی و مراجعه به کلینیک‌های آلرژی پیدا می‌کند که هزینه‌های بسیار زیادی به همراه دارد و در نهایت بعد از پیدا کردن ماده‌ی آلرژی‌زا نمی‌توان قول داد که آن ماده ممکن نیست. مراجعه به کلینیک‌های آلرژی تنها در مواردی توصیه می‌شود که آلرژی بسیار شدید بوده و بیمار از درمان‌های دیگر پاسخی نگرفته باشد.
آیا آلرژی خطرناک هم داریم؟
هیچ‌وقت گرفتگی زیاد بینی به تنهایی باعث پیش آمدن حالت اورژانسی نمی‌شود، اما آلرژی می‌تواند با بیماری‌های تنفسی دیگر همراه شود و فرد را دچار مشکلات تنگی نفس و … کند؛ مثلا در فردی که دچار آسم است اگر آلرژی همراه بیماری زمینه‌ای او شود، مشکل‌ساز خواهد شد. گاهی هم افراد واکنش بسیار زیادی نسبت به مواد تزریقی نشان می‌دهند مثل افرادی که نسبت به نیش زنبور عسل یا دارو‌های خاصی حساسیت دارند که ممکن است کمی‌وضعیت را بحرانی کند.
در بسیاری از موارد افرادی را می‌بینیم که به راحتی قرص‌های ضدحساسیت را برای یکدیگر تجویز می‌کنند مثلا می‌گویند اگر از فلان قرص جواب نگرفته‌ای فلان قرص را استفاده کن. آیا استفاده از این قرص‌ها نیاز به تأیید و تجویز پزشک دارد؟
استفاده از قرص‌های آنتی‌هیستامین مخصوصا سری جدید این دارو‌ها به صورت خودسرانه و بدون تجویز پزشک مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما اگر فرد علی‌رغم مصرف این دارو‌ها هنوز دچار مشکل است باید حتما به پزشک مراجعه کند.
بعضی از دارو‌ها را ما با عنوان OTC می‌شناسیم که مخفف Over the counter هستند. این دارو‌ها را میتوان بدون تجویز پزشک استفاده کرد و داروخانه‌ها هم آن‌ها را بدون نسخه‌ی پزشک می‌فروشند. افراد می‌توانند برای آلرژی خود از آنتی‌هیستامین‌های شایع مانند قرص سیتریزین، لوراتادین و فکسوفنادین استفاده کنند، اما این نکته تنها در مورد قرص‌هاست. باید توجه داشت که به هیچ عنوان افراد نباید از قطره‌های بینی به صورت خودسرانه استفاده کنند. چرا که قطره‌های بینی باعث حالتی شبیه اعتیاد در داخل بینی می‌شوند و فردی که دچار آلرژی است اجازه‌ی استفاده از آن‌ها را ندارد.
در مورد اسپری‌های بینی باید این موضوع را دانست که کورتیکواستروئید‌ها می‌توانند زمینه‌ی آلرژی را در بینی برعکس و علائم فرد مثل آبریزش و گرفتگی بینی و … را برطرف کند. استفاده از این اسپری‌ها زیر نظر پزشک مانعی ندارد، اما افراد به دلیل مشکلات احتمالی نمی‌توانند اسپری خود را به یکدیگر قرض بدهند یا حتی پیشنهاد کنند.
مشکلات احتمالی استفاده از اسپری‌ها چه چیز‌هایی هستند؟
اگر فرد به درستی و زیر نظر پزشک از این اسپری‌ها استفاده نکند آن‌ها می‌توانند باعث خونریزی بینی، نازک شدن غضروف تیغه‌ی میانی بینی، ایجاد عفونت در داخل بینی و تشدید علائم شوند. اگر فرد از اسپری اشتباه استفاده کند تأثیرات جانبی دیگری مانند پوکی استخوان هم خواهد داشت.
برای پیشگیری یا همان درمان غیردارویی چه راهی را توصیه می‌کنید؟
شست‌وشوی بینی با سرم‌های شست‌وشو یا آب‌نمکی که خودمان در خانه تهیه می‌کنیم توصیه می‌شود. این سرم‌ها معمولا ترشحات داخل بینی را رقیق کرده و مواد آلرژن و گرد و خاک و گرده‌هایی را که در مجاری بینی نشسته‌اند، خارج می‌کنند و تا حدی باعث باز شدن بینی می‌شوند. ا گر فرد در محیط خشک زندگی می‌کند حتما توصیه می‌شود که شست‌وشوی بینی را انجام دهد.
در بقیه‌ی موارد ماسک‌های فیلتردار می‌توانند از ورود کلیه‌ی آلرژن‌ها به بینی جلوگیری کنند. البته همین ماسک‌های معمولی هم تا حدی از ورود مواد به بینی جلوگیری می‌کنند و جنبه‌ی فیلتر دارند. فقط باید در مورد استفاده از ماسک‌ها دقت داشته باشید اگر در هوایی هستید که گرد و خاک زیادی وجود دارد تعویض ماسک‌های معمولی تا سه بار در روز توصیه می‌شود، اما مدت زمان ماسک‌های فیلتردار روی خودشان نوشته شده است و میتوان با خیال راحت تا تاریخ انقضایشان از آن‌ها استفاده کرد.